Dammen en dijken, die Nederlanders over de hele wereld helpen bouwen, zijn misschien geen permanente oplossing tegen de stijgende waterspiegel. In tegenstelling tot andere, natuurlijkere, manieren van watermanagement, kunnen ze op langere termijn zelfs leiden tot een grotere kans op overstromingen.
‘Op korte termijn bieden dammen en dijken wel degelijk bescherming’, zegt fysisch geograaf Stijn Temmerman van de Universiteit Antwerpen. De ingrepen zorgen ervoor dat het water niet de veelal volgebouwde rivierdeltagebieden binnenstroomt. ‘Maar op langere termijn leiden ze tot een daling van het land en lokaal tot een versnelde verhoging van de waterspiegel.’
Beeld: beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat / Joop van Houdt
Zand en slib
Dit komt doordat de dijken niet alleen het water tegenhouden, maar ook het zand en slib dat met dit water meekomt. In een natuurlijke rivierdelta zonder dijken is een rivier omgeven door ‘wetlands’. Dit natte land neemt overtollig water van een hoog gerezen rivier op, maar stijgt ook mee met de waterspiegel. De rivier laat namelijk een deel van het zand en slib achter op de wetlands, waar het blijft hangen tussen de begroeiing.
Dijken houden dit zand en slib tegen en zorgen ervoor dat het water uit de rivier niet weg kan. Het waterniveau van de rivier stijgt, maar het landniveau stijgt niet mee. Het land achter de dijken wordt vaak zelfs nog extra drooggepompt, waardoor het alleen maar verder verzakt.
In India bijvoorbeeld ligt het bebouwde land in de delta van de Ganges op sommige plekken meer dan een meter lager dan de overgebleven wetlands. En in de delta van de Rijn, Maas en Schelde is de waterspiegel sinds 1930 met 15 millimeter gestegen, vijf keer zo veel als aan de kust.
Natuurlijk watermanagement
In een artikel in Science pleit Temmerman samen met zijn collega Matthew Kirwan van het Virginia Institute of Marine Science voor een natuurlijker watermanagement: ‘Het herstel van grote wetlands is erg belangrijk. Het land maakt dan meer kans om de stijging van de waterspiegel het hoofd te kunnen bieden.’
Daarbij is het onderhouden van wetlands ook een stuk goedkoper dan het onderhouden en ophogen van dijken.
Op verschillende plekken in de wereld wordt al gewerkt aan natuurlijker watermanagement. Bijvoorbeeld in de Mississippidelta in de Verenigde Staten, waar er ambitieuze plannen zijn om het rivierwater weer over het deltaland te laten stromen. En ook in België zal vierduizend hectare land in de delta van de Rijn, Maas en Schelde voor 2030 teruggebracht worden tot de natuurlijke wetlands.