Dankzij het invriezen van eicellen kunnen vrouwen nog op late leeftijd kinderen krijgen. Die vrijheid heeft echter wel een keerzijde.
Medisch is het invriezen van eicellen al enige tijd mogelijk, bijvoorbeeld voor vrouwen die vanwege ziekte onvruchtbaar dreigen te worden. Maar het uitstellen van het krijgen van kinderen door eicellen in te vriezen vanwege bijvoorbeeld het ontbreken van een geschikte partner, is een relatief nieuw fenomeen.
Volgens Lucy van de Wiel, onderzoeker reproductieve sociologie die voor haar promotie eicelpreservatie jarenlang heeft onderzocht, komen door dit fenomeen moederschap, vruchtbaarheid en ouder worden in een ander licht te staan. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de discussie die vooraf is gegaan aan de introductie in Nederland van de mogelijkheid menselijke eicellen in te vriezen, in 2011. Vooral uit conservatief-christelijke hoek kwam er veel kritiek op de mogelijkheid later zwanger te worden dan de biologische klok aangeeft.
Vruchtbare periode
Volgens Van de Wiel spelen meer visies een rol in het debat over eicelpreservatie. Zo verwijzen vrouwen die uitstel van hun moederschap overwegen naar hun natuurlijke wens moeder te worden. Moderne technologie wordt dan gezien als een hulpmiddel om de natuur haar werk te laten doen.
Volgens deze lezing is het invriezen van eicellen een manier om de vruchtbare periode te verlengen, zodat deze beter past bij de moderne maatschappij waarin vrouwen naast kinderen krijgen veel meer dan vroeger ook andere verlangens en verantwoordelijkheden hebben. In Nederland mogen vrouwen hun ingevroren eicellen tot hun 45e jaar laten ontdooien en kunnen zij met deze ‘jonge’ eicellen hun kans op een geslaagde zwangerschap vergroten. Zo kunnen vrouwen tijd kopen, maar Van de Wiel wijst op de keerzijde daarvan. ‘Met name in landen waar de medische zorg veel meer dan in Nederland aan de markt overgelaten wordt, bestaat het risico dat vrouwen iets verkocht wordt waarvan geen duidelijke garantie op succes is. Het is erg duur, pijnlijk en er kunnen bijwerkingen optreden.’
Gemedicaliseerd
Met de opkomst van deze technologie kan de kinderwens van vrouwen in sterke mate gemedicaliseerd worden, zegt Van de Wiel. ‘Het behoud van je vruchtbaarheid wordt dan iets waar je zelf verantwoordelijk voor gesteld kunt worden. Dat zie je terug in de marketing van Amerikaanse medische bedrijven die soms vrouwen van begin twintig al aanraden hun eicellen in te laten vriezen omdat vrouwen rond die leeftijd beschikken over de beste en meeste eicellen.’
Bedrijven als Facebook en Apple gingen in de Verenigde Staten zelfs zo ver vrouwelijke werknemers aan te bieden hun eicellen in te vriezen op kosten van de zaak. ‘Hierdoor ontstaat de mogelijkheid vrouwen onder druk te zetten om ze te bewegen later moeder te worden. De werkgever krijgt zo direct invloed op reproductieve keuzes. Het invriezen van eicellen leidt daarom niet per se tot meer zelfbeschikking voor vrouwen.’
Reclame
Het aantal vrouwen dat in Nederland besluit eicellen in te laten vriezen lijkt vooralsnog beperkt. Maar dat kan veranderen. In Engeland, waar overigens veel meer reclame wordt gemaakt voor het invriezen van eicellen, begint het fenomeen veel normaler te worden. ‘Daar wordt een grote groep mensen benaderd als potentiële patiënten.’
Hoewel de discussie over eicelpreservatie in Nederland de afgelopen jaren geluwd is, sluit ze niet uit dat het verschijnsel ook hier weer onderwerp van debat zal worden. En dat de leeftijdsgrenzen opnieuw ter discussie gesteld zullen worden. Nu kunnen vrouwen in Nederland vanaf hun dertigste jaar eicellen laten invriezen en die tot hun 45ste gebruiken. Een groep artsen pleit er al geruime tijd voor dat vrouwen daar tot hun vijftigste levensjaar gebruik zouden moeten kunnen maken.
Er staan meer lastige vragen open. Want wat gebeurt er met de eicellen als die nooit gebruikt worden of als de vrouw van wie ze zijn overlijdt? Daar kunnen volgens Van de Wiel ingewikkelde juridische kwesties over ontstaan, juist nu eicellen, los van een vrouw, in principe de hele wereld over kunnen reizen.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Meer lezen: