Honderd jaar na Einsteins voorspelling zijn zwaartekrachtsgolven voor het eerst direct gemeten! New Scientist deed de hele dag live verslag van deze historische gebeurtenis vanuit Amsterdam en Pisa, waar redacteur George van Hal als enige Nederlandse journalist aanwezig was.
18:15 Tot morgen!
Dat was het voor vandaag, morgen plaatsen we een bericht waarin het precieze resultaat en de betekenis ervan wordt uitgelegd. Ook volgt er een artikel waarin we dieper ingaan op de rechtstreekse waarneming van zwarte gaten. Bedankt voor het volgen, tot morgen!
18:05 Nog een filmpje
Wil je weten hoe die meting nou precies is verricht? Bekijk dan dit uitlegfilmpje van Nikhef. Meer filmpjes staan hier.
17:55 Toespraak Stan Bentvelsen
De persconferenties zijn voorbij, we halen nog even wat hoogtepunten terug. Bekijk hier de speech van Nikhef-directeur Stan Bentvelsen in Pisa!
https://youtu.be/5Jc5_43PIqw?list=PLg88DoWNoxslCNIh7SEYu7gmSLbMcbyD0
17:42 50 miljoen uur rekenkracht
Het analyseren van de metingen kostte maar liefst 50 miljoen uur rekenkracht. Dat staat gelijk aan bijna 6000 jaar.
17:37 Begin
Iedereen benadrukt dat het resultaat geen eindpunt is, maar een begin. Zo gaat in 2034 de eLisa-missie de ruimte in, om vanaf daar veel grotere zwaartekrachtsgolven te meten. Ook de Einstein-telescoop gaat het onderzoek voortzetten door honderden bronnen tegelijk te bestuderen. Hopelijk vanuit de Limburgse mergelgrotten!
17:27 Algemene relativiteitstheorie
Volgens de onderzoekers in Pisa kan het resultaat leiden tot aanpassingen van de algemene relativiteitstheorie. Had Einstein dan toch niet helemaal gelijk?
17:15 Gijs Nelemans
Volgens sterrenkundige Gijs Nelemans (RU Nijmegen) is er veel meer ontdekt dan het bestaan van zwaartekrachtsgolven. Paarvorming bij zwarte gaten was bijvoorbeeld nog nooit direct waargenomen. ‘Vandaag hebben we er één, op naar de tien, honderd en duizend.’
17:08 Chris van den Broeck
In Amsterdam legt Nikhef-onderzoeker en mede-auteur van de publicatie Chris van den Broeck uit hoe de zwarte gaten samen zijn gesmolten. In Pisa is inmiddels ‘zijn’ directeur Stan Bentvelsen aan het woord.
17:03 Ligo
Albert Lazzarini van het Amerikaanse Ligo-experiment dat de zwaartekrachtsgolf vond, spreekt van ‘een nieuw tijdperk dat deze vondst inluidt’.
Hier staan gegevens van de samensmeltende zwarte gaten. Ze zijn zo groot dat Luxemburg er makkelijk in zou passen!
16:59 Krachtigst
Jo van den Brand (Nikhef, mede-auteur van de publicatie): ‘Dit is de meest krachtige gebeurtenis ooit waargenomen in het universum. Ik ga dit waarschijnlijk nooit meer meemaken.’
16:55 Overbelast
De stream op Nikhef kan de drukte niet aan. Nikhef-onderzoekers vertellen daarom zelf maar over de ontdekking. Ze roemen met name de grote Nederlandse bijdrage. Onder andere Chris van den Broeck en Gijs Nelemans hebben geweldige resultaten geboekt.
16:48 Zuidpool
Leuk gegeven: de gemeten zwaartekrachtsgolf kwam uit het zuiden en is dus eerst door de aarde gereisd, voordat die de Ligo-detector in de VS bereikte. Het waren inderdaad twee samensmeltende zwarte gaten die het veroorzaakten.
De publicatie schijnt inmiddels online te staan op de website van Physical Review Letters, maar het lijkt erop dat die site overbelast is.
16:42 De Grafiek
Met andere woorden: als je 203.000 jaar lang blijft meten, zou dit resultaat één keer per ongeluk ontstaan. Dit is De Grafiek!
16:37 5,1 sigma!
De zekerheid van de meting bedraag 5,1 sigma. Dat komt overeen met een kans van 1 op meer dan 3,5 miljoen dat het resultaat toevallig is gemeten. Het tijdstip van het signaal was 14 september 2015 om 11:50:45 CET.
16:30 Gemeten!
Applaus in de zaal!
16:30 Begonnen!
‘Major scientific results’, volgens de Virgo-baas.
16:27 Nog drie minuten…
Pisa en Amsterdam zijn er klaar voor. Het wachten is op Amerika en Cern.
16:24 Toekomst
Studenten natuurkunde zitten klaar bij Nikhef. Ze zijn er vrijwel zeker van dat het signaal van twee botsende zwarte gaten afkomstig is. Zij zijn degenen die later hopelijk de vruchten gaan plukken van dit baanbrekende resultaat.
16:19 Kom maar op
In Pisa zit iedereen klaar. Kom maar op met die golven! Nog gauw even inlezen? Bekijk dan ons voorpret-stukje van gisteren, ons nieuwsbericht van eergisteren en ons uitgebreide achtergrondartikel van een maand geleden. Of luister de uitzending van Met Het Oog op Morgen terug (vanaf 36min30, vlak na Mark Rutte).
16:11 Voorpaginanieuws
De zwaartekrachtsgolven waren vandaag al internationaal voorpaginanieuws. Hoe zal dat morgen zijn?
16:03 Nikhef
Ook in Amsterdam bij Nikhef maakt iedereen zich op voor de livestream van de persconferentie. De belangstelling is zo groot dat mensen op de trap moeten staan!
15:59 Einde rondleiding
De rondleiding is afgelopen, en het beste is bewaard voor het laatst. Hieronder zie je de drie kilometer lange arm van de binnenkant! Verslaggever George van Hal gaat zich nu omkleden en op weg naar de persconferentie. Nog een half uurtje!
15:43 Schoon
Onze reporter loopt er ondertussen bij als een forensisch onderzoeker, omdat hij zich in een ruimte bevindt die absoluut schoon moet blijven. Elke vervuiling kan het experiment verstoren. Om die reden zijn de draden ook van speciaal materiaal, zodat er niets uit verdampt en het vacuüm intact blijft.
15:35 Ideeën die de wereld veranderen
Velen maken vandaag voor het eerst kennis met zwaartekrachtsgolven, maar bij New Scientist schrijven we er al jaren over. Vandaar dat we zo enthousiast zijn! Wil je vaker lezen over dit soort ideeën die de wereld veranderen? Profiteer dan van onze speciale aanbieding: drie nummers voor slechts 12 euro, stopt automatisch!
15:30 Uur van de waarheid
De rondleiding zit er bijna op, alleen het eindgebouw nog aan de andere kant van de buis. Het aftellen tot de persconferentie kan beginnen. Om 16.30 uur komt het verlossende nieuws. We gaan er stiekem natuurlijk vanuit dat de zwaartekrachtsgolven gevonden zijn, maar spannende vragen zijn nog: hoe zeker is de vondst en wat is de bron van de rimpelingen? Zijn het twee botsende zwarte gaten, zoals het gerucht gaat? Of een andere kosmische catastrofe?
15:20 Datacentrum
In het datacentrum worden alle metingen verwerkt. Signaalverwerking en verzending van de data duurt bij elkaar ongeveer een tienduizendste van een seconde, volgens Virgo- en Nikhef-onderzoeker Bas Swinkels, die onze verslaggever rondleidt.
15:15 Onderdelen
Dit zijn onderdelen van de Virgo-detector. Ze zijn normaal niet te zien. Omdat de detector volledig moet worden afgeschermd van omgevingsfactoren, worden temperatuur, luchtvochtigheid en seismische activiteit voortdurend geregistreerd.
15:10 Nieuwe schoenen
Onze man in Pisa George van Hal heeft inmiddels de binnenkant van de Virgo-detector bezocht. Daarvoor moest hij wel nieuwe schoenen aantrekken en een helm opzetten. Hij is duidelijk blij met zijn nieuwe outfit.
Nog ongeveer 80 minuten tot de persconferentie. Wij zijn erbij, blijf op F5 drukken!
14:57 Schoolbord
En natuurlijk het verplichte schoolbord met ingewikkelde formules!
14:54 Controlekamer
‘Vandaag is een van de spannendste en leukste dagen ooit’, zegt Virgo-onderzoeker Bas Swinkels. ‘Het wordt moeilijk om hier overheen te komen.’
Dit is de controlekamer van Virgo. De witte vlekken op de schermen zijn de spiegels.
14:44 Spiegeltje, spiegeltje…
Dit is een van de spiegels van de Virgo-detector. In de nieuwe opstelling zijn die 40 kilogram per stuk!
14:36 Kleiner dan een atoom
Virgo- en Nikhefonderzoeker Bas Swinkels leidt onze verslaggever rond op het Virgo-terrein. Hieronder zie je een oude versie van het systeem dat de opstelling stabiel houdt. Een zwaartekrachtsgolf verplaatst de spiegels met een afstand van slechts enkele picometers, kleiner dan de diameter van een atoom. De spiegels moeten dus volledig vrij kunnen bewegen, maar verder niet verstoord worden door allerlei andere invloeden. Dit ingenieuze systeem zorgt daarvoor.
14:26 Nieuwe wetenschap
Fysicus Shaon Ghosh van de Radboud Universiteit in Nijmegen is ook aanwezig in Pisa. Zij denkt dat de vondst kan leiden tot nieuwe wetenschap. Dan moet wel eerst de bron van de zwaartekrachtsgolven achterhaald worden, en dat kan alleen als het signaal door meerdere detectoren gemeten wordt. Als de bron bekend is, kun je er met telescopen naar kijken en zo nieuwe fysica ontdekken.
14:14 Advanced Virgo
Zwaartekrachtsgolven mogen dan hoogstwaarschijnlijk gevonden zijn, het onderzoek ernaar is nog lang niet voorbij. Sterker nog, in Italië begint het nu pas echt. De Virgo-detector wordt momenteel opgeschaald naar een nog hogere gevoeligheid. Nikhef-onderzoeker Bas Swinkels is verantwoordelijk voor het klaarmaken van de technische kant van Advanced Virgo. ‘Over een maand zijn alle spiegels gereed, daarna moeten we hem nog afstemmen. Pas daarna volgen de eerste echte metingen’, zegt hij.
Een minivariant van de detector staat in de receptie:
13:58 Virgo’s arm
New Scientist-redacteur George van Hal is (voor zover wij weten) als enige Nederlandse journalist in Pisa en maakte deze foto van een van de armen van de Virgo-detector, die samen met de Ligo-detector in de VS de zoektocht naar zwaartekrachtsgolven verrichtte. Om 16.30 uur begint de persconferentie!
13:20 NOS
Onze verslaggever ter plaatse George van Hal wordt nu ook geciteerd in een artikel van NOS! Hij was gisteravond te gast bij Met het Oog op Morgen. Luister hier de uitzending terug (vanaf 36min30, vlak na Mark Rutte).
13:04 Spin-offs
De hieronder genoemde metingen in Zuid-Limburg worden onder andere verricht door het bedrijf Innoseis. Dit bedrijf is gestart door Mark Baker, die op onderzoek bij Virgo is gepromoveerd. Een mooi voorbeeld van hoe fundamenteel natuurkundig onderzoek via spin-offs ook economische waarde kan hebben.
12:55 Limburgse grotten
De vondst van zwaartekrachtsgolven zou een mooie steun in de rug zijn voor de bouw van de Einstein-telescoop. Dit is een voorgestelde zwaartekrachtsgolfdetector die nog gevoeliger is dan de Ligo- en Virgodetectoren waar het vandaag allemaal om draait.
Mogelijke locatie voor deze detector zijn de Zuid-Limburgse mergelgrotten. Nikhef-directeur Stan Bentvelsen: ‘Nikhef doet op dit moment seismische metingen samen met het KNMI om te bepalen hoe geschikt de mergelgrotten als locatie zijn. Wat daar tot nu toe uitkomt, oogt gunstig.
12:40 Nikhef 2
Vanwege hun belangrijke rol bij de ontdekking zal er vanmiddag ook een persconferentie zijn bij Nikhef in Amsterdam-Oost. Vele Nederlandse topwetenschappers zijn daarbij aanwezig. Ook daar is New Scientist vertegenwoordigd: Karlijn Klei is de verslaggever ter plaatse. Houd deze liveblog in de gaten om niets van het nieuws te missen!
12:35 Nikhef 1
Onze verslaggever ter plaatse George van Hal is inmiddels geland in Florence en per auto op weg naar Pisa. Hij bevindt zich in het gezelschap van Nikhef-directeur Stan Bentvelsen. Onderzoekers van het Nederlandse hoge-energiefysica-instituut hebben een belangrijke stempel gedrukt op het resultaat dat over enkele uren wordt bekendgemaakt. Hier bereidt Bentvelsen een korte toespraak voor die hij bij de persconferentie in Pisa gaat houden. Nog minder dan vier uur te gaan!
12:24 Ideeën die de wereld veranderen
Velen maken vandaag voor het eerst kennis met zwaartekrachtsgolven, maar bij New Scientist schrijven we er al jaren over. Vandaar dat we zo enthousiast zijn! Wil je vaker lezen over dit soort ideeën die de wereld veranderen? Profiteer dan van onze speciale aanbieding: drie nummers voor slechts 12 euro, stopt automatisch!
12:01 Onbegrijpelijk
Zwaartekrachtsgolven zijn voor velen – zelfs voor natuurkundigen – een onbegrijpelijk fenomeen. Ze vervormen de ruimtetijd, maar wat houdt dat in vredesnaam in? Hieronder zie je een filmpje van PHD Comics waarin dat op een leuke en heldere manier wordt weergegeven. Lees voor meer tekst en uitleg ons voorpret-stukje van gisteren, ons nieuwsbericht van eergisteren en ons uitgebreide achtergrondartikel van een maand geleden.
11:52 Tussen-s
Ook voor neerlandici zijn zwaartekrachtsgolven een lastig fenomeen. Is het zwaartekrachtsgolven of zwaartekrachtgolven? Dit is wat Onze Taal erover zegt:
‘De tussen-s is een vrije kwestie: de letter wordt geschreven als hij wordt uitgesproken. Met deze vrije regel wordt tegemoetgekomen aan de uitspraakverschillen tussen sprekers; er zijn veel woorden waarin de één wel een s zegt en de ander niet.’
11:46 Einstein
De ontdekkin
g vindt in een bijzonder jaar plaats. Honderd jaar geleden publiceerde Albert Einstein namelijk het artikel waarin hij het bestaan van zwaartekrachtsgolven voorspelde. Voor de die-hards is het artikel hier te lezen.
11:26 Afspeellijst
Langzaam bereiden we ons voor op de persconferentie, die om 16.30 uur zal aanvangen. Om de voorpret te verhogen, hebben we een afspeellijst samengesteld op Spotify met toepasselijke nummers, zoals Gravity van John Mayer en Waves van Mr. Probz. Suggesties ter aanvulling zijn welkom!
11:09 Het Oog
De alomtegenwoordige New Scientist-redacteur George van Hal was gisteravond al te horen over zwaartekrachtsgolven bij Met Het Oog op Morgen op Radio 1. Luister hier de uitzending terug (vanaf 36min30, vlak na Mark Rutte).
10:49 Onze man in Pisa
Vanmorgen is in alle vroegte onze redacteur George van Hal richting Pisa vertrokken. Hij zal als enige Nederlandse journalist de historische persconferentie van de European Gravitational Observatory en de VIRGO Collaboration ter plekke bijwonen. Gedurende de dag houdt hij ons op de hoogte van alle ontwikkelingen. Hier alvast zijn voorbeschouwing vanuit Leiden!
10:47 Voorpret
Wat zijn zwaartekrachtsgolven? En waarom is iedereen zo blij met de ontdekking? Lees er alvast alles over in ons voorpret-stukje van gisteren, ons nieuwsbericht van eergisteren en ons uitgebreide achtergrondartikel van een maand geleden.
10:43 Liveblog geopend
Welkom op de liveblog zwaartekrachtsgolven! Vandaag is waarschijnlijk de grootste dag in de natuurkunde sinds de bekendmaking van de vondst van het higgsdeeltje op 4 juli 2012. Sommigen noemen dit nieuws zelfs groter dan het higgsdeeltje… New Scientist doet de hele dag live verslag van de gebeurtenissen. Wij hebben er zin in!
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees ook: