De zwaartekrachtsgolfmeting lijkt nu al de beloofde nieuwe astronomische inzichten op te leveren. Ruimtetelescoop Fermi heeft vlak na de passage van de ruimterimpels een uitbarsting van gammastraling gemeten.

Waarschijnlijk is die gammaflits ook afkomstig van de samensmeltende zwarte gaten. Dat is verrassend, want volgens de huidige astronomische modellen zenden stellaire zwarte gaten geen gammastraling uit.

pia17562_1
Impressie van twee samensmeltende zwarte gaten met accretieschijf. De verticale blauwe lijnen geven gammaflitsen weer. Beeld: Nasa.

Een gammaflits (Engels: Gamma-ray Burst) is een plotselinge uitbarsting van hoogenergetische straling. De energie-uitstoot is honderden keren groter dan bij een supernova. Voor zover bekend zijn gammaflitsen verreweg de helderste gebeurtenissen in het heelal.

Zulke mega-uitbarstingen kunnen alleen ontstaan bij extreme kosmische catastrofes, zoals het botsen van neutronensterren of zwarte gaten, waarbij het eindresultaat altijd een enkel zwart gat is. Het ontstaansmechanisme is slecht begrepen. Astronomen vermoeden dat ergens in het proces een schijf van gas en stof rond de zwarte gaten ontstaat. Deze zogeheten accretieschijf zendt twee hoogenergetische bundels van gammastraling uit, waarvan wij er een op aarde waarnemen.

Stellaire zwarte gaten

De zwaartekrachtsgolven die de Ligo-detector op 14 september 2015 mat, waren afkomstig van twee samensmeltende zwarte gaten. Het lijkt dus niet verrassend dat bij die botsing gammaflitsen zijn ontstaan. De waargenomen zwarte gaten hadden allebei echter een massa van ‘slechts’ enkele tientallen zonsmassa’s. Astronomen dachten tot dusver dat stellaire zwarte gaten, die een massa hebben van vijf tot honderd keer die van de zon, niet zwaar genoeg zijn om een accretieschijf te vormen. Als de huidige meting wordt bevestigd, moeten ze die theorie herzien.

De Nasa-ruimtetelescoop Fermi detecteerde de gammaflits 0,4 seconden na de meting van de zwaartekrachtsgolven. De kans dat de twee gebeurtenissen niets met elkaar te maken hebben, is volgens de betrokken wetenschappers 0,22 procent. Ze plaatsten een voorpublicatie van hun artikel op de website van Nasa.

GRB-1200x395
De waarschijnlijke locatie van de bron van de zwaartekrachtsgolven (links) en de gammaflits (rechts). Beeld: V. Connaughton et al.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.

Lees verder: