Adviezen van hippe instagrammers als Rens Kroes gedijen goed in een wereld waarin we simpele verklaringen over voeding verkiezen boven wetenschappelijk bewijs, stelt Anthony Warner.
De enige zekerheid die de wetenschap kent, is dat niets zeker is. Maar die kracht – de gewoonte om overtuigingen in twijfel te trekken en te testen – is vaak een grote zwakte als het gaat om het betrekken van het grote publiek. Dat geldt al helemaal op het gebied van mijn passie: voeding.
Op de vraag welk voedsel ongezond is, zal de gemiddelde voedingswetenschapper antwoorden met iets als: ‘Wat een interessante vraag! Het antwoord erop hangt echter af van je definitie van ongezond. Het heeft geen zin om voedingsmiddelen als gezond of ongezond te classificeren: een gezond dieet draait om evenwicht.’
Stel je diezelfde vraag echter aan de nieuwste voedingsgoeroe op het internet, dan klinkt het antwoord waarschijnlijk meer als: ‘Witte rijst, suiker en gluten.’
Drie keer raden wie de consument, met een voorkeur voor duidelijke taal, gelooft. De genuanceerde en voorzichtige wetenschapper? Of toch de concrete, standvastige instagrammer? Die heeft zichzelf weliswaar tot expert uitgeroepen, maar moet het hebben van het halo-effect en een vleugje glamour.
Precies deze kwestie beschrijft psycholoog Daniel Kahneman in Ons feilbare denken. In dat boek beschrijft hij hoe onze geest als instinctief de voorkeur geeft aan simpele verklaringen boven meer complexe.
Hoe erg is het dat we ertoe neigen voor een duidelijk verhaal te kiezen als het gaat om voedingsadvies? Als Rens Kroes ervoor zorgt dat we gezonder eten, is daar niks mis mee, toch? Behalve dan als het goedbedoelde foodie-advies onze gezondheid in gevaar brengt.
Zo was Kroes’ advies voor glas klei-thee te drinken, voor velen toch even slikken. Volgens voedingswetenschappers is die klei-detox ronduit gevaarlijk. De klei zou zich aan vitaminen in de darm kunnen hechten en voorkomen dat die worden opgenomen.
Tongschrapers
Ook in Engeland zijn ‘super-foodies’ ongekend populair. Daar hebben de Hemsley-zusjes zelfs een tv-show. Net als Kroes spreken de Hemsleys duidelijke, maar ongegronde taal. Zo beweren de zusjes dat graankorrels gezond zijn, zonder dat ze daar enig bewijs voor hebben. Ook benadrukken de Hemsleys het belang van een tongschraper. Onze tong zou namelijk een bron van gifstoffen zijn.
Achter het advies van de Hemsleys schuilt meer gevaar. In het verleden omarmden de zusjes het Gut and Psychology Syndrome (GAPS) dieet. Dit pseudo-wetenschappelijke restrictieve voedingspatroonn zou volgens de zusjes zelfs autisme kunnen genezen. Totdat voedingswetenschapster Zoe Connor van London Metropolitan University waarschuwde dat het GAPS-dieet bij kinderen zelfs dodelijk zou zijn.
Ook Australië heeft een eigen Rens Kroes. Volgens Belle Gibson zou kanker behandeld kunnen worden met Gibsons ‘natuurlijke healingtechniek’. Je zou verwachten dat eenieder met gezond verstand de conventionele geneeskunde zouden verkiezen boven het onbewezen gedachtegoed van een instagrammer, maar niets blijkt minder waar. Helaas was het kwaad al geschied toen bleek dat Gibson alles bij elkaar verzonnen had.
Wees gewaarschuwd. Zelfverzekerd, fotogeniek, sympathiek én een duidelijke verhaal, is een krachtige, maar in verkeerde handen, gevaarlijke combinatie.
Anthony Warner ontwikkelt als kok producten voor de voedingsindustrie en blogt als The Angry Chef over misverstanden over eten.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder:
- Vers goed, bewerkt fout? Zo simpel ligt het niet
- Kris Verburgh: ‘Veroudering is een ziekte‘
- We leven langer, maar niet gezonder
- Waarom diepvriesgroente meer voedingsstoffen bevat dan verse groente
- Ideeën die de wereld veranderen: Fermenteren maakt voedsel gezonder
- Over o.a. Belle Gibson: Het onweerstaanbare verhaal van de bedrieger (€ 0,89)