Baltimore (VS) – Amerikaanse onderzoekers hebben ontdekt hoe zenuwcellen bij de ziekte van Huntington het laten afweten. De doorbraak in het onderzoek werd gepubliceerd in het tijdschrift Science van 23 maart.


Al in 1993 ontdekten wetenschappers de genetische fout die de ziekte van Huntington veroorzaakt. Toch waren ze er de afgelopen acht jaar niet in geslaagd om het verband te leggen tussen het gemuteerde eiwit en het afsterven van zenuwcellen, één van de voornaamste kenmerken van de aandoening. Met het onderzoek van dr Christopher Ross en zijn collega’s van de befaamde Johns Hopkins Universiteit in Baltimore komt daar verandering in: het gemuteerde Huntington-eiwit ‘kaapt’ een ander eiwit, dat absoluut nodig is voor de overleving van de cel.
De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening waarbij zenuwcellen van het corpus striatum afsterven. Deze groep van cellen is diep in de hersenen gelegen en is belangrijk voor de controle over de spierbeweging en voor het denkvermogen. De ziekte manifesteert als de patiënt de middelbare leeftijd bereikt. Er treden zo nu en dan spasmen en onbeweeglijkheid op. Deze verschijnselen ontwikkelen zich echter verder tot herhaalde, dansachtige en doelloze bewegingen en totale verstandelijke achteruitgang.
“We weten al acht jaar dat het gemuteerde gen leidt tot een gewijzigde vorm van het Huntington-eiwit,” zegt dr Ross. “Op een bepaalde plaats in het eiwit komen bij de patiënten een te groot aantal herhalingen van het aminozuur glutamine voor. Door deze extra lange glutaminestreng vormt het eiwit een onoplosbaar neerslag in de hersencellen. Op zich lijkt dat neerslag niet zo erg. Uit ons onderzoek blijkt echter dat het Huntington-eiwit eerst bindt met het eiwit CBP (CREB-bindend proteïne) en dan pas neerslaat. CBP wordt daardoor volledig weggevangen uit de cel.” CBP is een relatief groot eiwit van bijna 2500 aminozuren. Het is een zogenaamde transcriptiefactor: het bindt zich aan het DNA en activeert de afschrijving van sommige genen. “Als CBP wordt weggevangen uit de cel,” vervolgt Ross, “dan kan een aantal biochemische reactieketens die nodig zijn voor het overleven van de cel niet aangeschakeld worden en sterft de cel af.”

Buiten de celkern (DNA is blauwgekleurd) ontstaat een neerslag van het Huntingtoneiwit met het weggevangen eiwit CBP.


De experimenten van Ross en zijn team werden niet alleen in de reageerbuis uitgevoerd: ze konden hun bevindingen bevestigen in cellen, in transgene proefdieren en in autopsieweefsel van overleden Huntingtonpatiënten. De onderzoeksresultaten zijn niet alleen van toepassing op de ziekte van Huntington: er zijn nog andere genetische zenuwaandoeningen die veroorzaakt wordt door een te lange glutaminestreng in een eiwit, met name sommige vormen van spinocerebellaire ataxie.
“Het onderzoek kan een belangrijke schakel vormen in de ontwikkeling van een therapie,” besluit Ross. “Een therapie die CBP beschikbaar houdt voor de cel is door ons al uitgetest in de reageerbuis en lijkt te werken. Het zal een stuk moeilijker zijn om een dergelijke therapie te doen werken bij proefdieren en ten slotte bij mensen, maar we hebben voor het eerst een werkhypothese en een ‘target’ voor therapieontwikkeling bij de ziekte van Huntington.”

Peter Raeymaekers