Baltimore, Maryland (VS) – Vluchtige tentakels van stof reiken naar de sterren. In het volle licht van een ster in de Pleiaden schittert een donkere insterstellaire wolk.


In de wintermaanden zijn de Pleiaden, genoemd naar zeven zusters in een Griekse mythe, zichtbaar aan de avondhemel in het sterrenbeeld Stier. Het is een kleine groep van helderblauwe sterren, die zich op ongeveer 380 lichtjaren van de Aarde bevindt. Met het blote oog zie je nog geen tien sterren, maar kijk je door een telescoop, dan zie je dat de stercluster wel honderden zwakke sterren bevat.

Vaak zijn sterclusters omgeven door nevels van hetzelfde materiaal als waar de sterren uit zijn ontstaan. De nevel nabij de Pleiaden heeft echter een andere oorsprong. Het is een zelfstandige wolk, die met een snelheid van elf kilometer per seconde door de Pleiaden koerst.

Een opname gemaakt door de Hubble-telescoop toont de nevel IC 349, beter bekend als Barnard's Merope Nebula.

In 1890 ontdekte de Amerikaanse astronoom E.E. Barnard de heldere nevel. De helderheid komt doordat de ster Merope haar volle licht op de nevel laat schijnen. Die ster bevindt zich op een afstand van 0,06 lichtjaar van de nevel, ongeveer 3500 maal de afstand tussen de Aarde en de Zon. Het licht weerkaatst aan het stof.
Op de Hubble-opname komt het licht van Merope van rechtsboven. De kleurrijke lichtstralen die in de richting van de ster wijzen, zijn een optisch effect dat de telescoop produceert. Wel echt zijn de parallelle stofstromen van linksonder naar rechtsboven, voor het eerst waargenomen met de hoge resolutie die de ruimtetelescoop biedt.
George Herbig en Theodore Simon van de universiteit van Hawaii maakten de nieuwe opname. Ze beschrijven hoe, terwijl de nevel de ster Merope nadert, het felle sterlicht de stofdeeltjes afremt, een verschijnsel dat bekendstaat als stralingsdruk. Kleinere deeltjes verminderen hun snelheid sneller dan grote deeltjes, zodat er naarmate de nevel de ster nadert de stofdeeltjes op grootte worden gescheiden, zoals je kaf van het koren scheidt door het in de lucht te werpen. De bijna rechte lijnen die wijzen naar Merope zijn de stromen van zware deeltjes, met in hun kielzog het lichte materiaal linksonder.

De komende duizend jaar zal de nevel Merope passeren. Mogelijk overleeft de nevel die passage en zet hij zijn reis voort. Astronomen kunnen uit deze botsing meer leren over interstellaire materie en de structuur van het stof tussen de sterren.

Erick Vermeulen