Cocaïne heeft een opmerkelijk bijeffect. Langdurig gebruik van de harddrug zorgt voor een ophoping van ijzer in sommige delen van het brein. Slecht voor de gezondheid van cocaïneverslaafden, maar de ontdekking kan gelukkig ook leiden tot nieuwe therapieën.
Haast bij toeval ontdekten neurologen van de universiteit van Cambridge een ongewoon grote hoeveelheid ijzer in het hersendeel globus pallidus. Eigenlijk waren ze op zoek naar ijzer in een ander deel van de hersenen, het zogenaamde putamen.
Het was al bekend dat mensen die langdurig cocaïne gebruiken een vergroot putamen hebben. Daarnaast hebben cocaïnegebruikers vaak te kampen met een verminderd immuunsysteem. De Britse onderzoekers dachten dat een verstoring van de ijzerhuishouding in het putamen hier weleens de oorzaak van kon zijn. Dat niet het putamen, maar de globus pallidus een hoop ijzer bevatte, kwam dus als een grote verrassing .
Volgens de onderzoekers is het vrij zeker dat de ijzerophoping is veroorzaakt door cocaïnegebruik. Bij de 44 proefpersonen was een duidelijk verband tussen de hoeveelheid ijzer en de duur van de cocaïneverslaving. Bij de controlegroep was helemaal geen ophoping te zien.
Voor cocaïnegebruikers is dit geen goed nieuws. Ophopingen van zware metalen als ijzer in het brein kunnen aandoeningen als parkinson of dementie als gevolg hebben.
Oorzaak of gevolg
Hoewel het een onverwachte ontdekking was, vindt hoofdonderzoeker Karen Ersche het niet geheel toevallig dat ijzer juist hier ophoopt. De globus pallidus speelt volgens haar een kritieke rol bij het onderdrukken van gedrag en het afleren van negatief gedrag. Twee zaken die bij mensen met een verslaving vaak verstoord zijn. Volgens Ersche zou het dus kunnen dat de ijzerophoping de verslaving verergert.
Volgens Ingo Willuhn, onderzoeksleider bij het Nederlands Herseninstituut, zal nog moeten blijken waarom het ijzer specifiek in de globus pallidus ophoopt. Willuhn: ‘De globus pallidus bestaat uit twee delen met elk een tegengestelde functie. Het ene deel kan gedrag remmen, het andere stimuleert het juist.’
De onderzoekers uit Cambridge laten zien dat het ijzer in beide delen voorkomt. Door de tegenstelling in functie is het moeilijk om te bepalen of ijzer de verslaving verergert of niet. Willuhn: ‘Je zou dan misschien verwachten dat het ijzer maar in een van de twee delen zou ophopen. Maar dat is niet wat er gebeurt.’
Of de ophoping ook daadwerkelijk de verslaving in stand houdt, zal nog moeten blijken, vindt ook Ersche: ‘We zullen meer onderzoek moeten doen voordat we precies weten hoe en waarom de ijzerhuishouding verstoord is.’
Therapie
De Britse neurologen hopen met meer onderzoek een mogelijke therapie te ontwikkelen tegen cocaïneverslaving. Als ijzer inderdaad de verslaving in stand houdt, zou je de afhankelijkheid van cocaïne misschien kunnen verminderen door het ijzer weg te halen. ‘Maar dat is wel een als’, voegt Ersche toe.
Als het ijzer niet gebruikt kan worden voor een behandeling, is het mogelijk wel nuttig om cocaïnegebruik bij mensen aan te tonen. Ersche wil het inzetten als ijkmiddel om cocaïnegebruik aan te tonen, een zogenaamde biomarker.
‘Je moet niet denken dat je met die techniek ontdekt dat iemand een enkele keer cocaïne heeft gebruikt’, zegt Willuhn. ‘Het is niet als een urinetest.’ Wel kan de biomarker gebruikt worden om te kijken hoeveel cocaïne iemand over een langere termijn heeft gebruikt, bijvoorbeeld voor medische onderzoeken of bij autopsies.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: