Wil je mijn tent lenen? Geen probleem, dat kan voor 25 euro. Dat klinkt niet erg sociaal, maar op de lange termijn is het beter voor de samenleving. Zo luidt de conclusie van een nieuwe speltheorie-analyse over het delen van spullen.
Bij grotere en duurdere spullen die je niet zo vaak gebruikt, zoals gereedschap of kampeerspullen, sta je voor de keus of je ze zelf zult aanschaffen of dat je ze van een vriend leent. Met de aanname dat kosten de keuze leiden, onderzochten Ariel Procaccia en zijn collega’s van de Carnegie Melon-universiteit in Pennsylvania hoe de individuele beslissingen de gemeenschap als geheel beïnvloeden.
Zij simuleerden de situatie waarin de deelnemers in eerste instantie spullen gratis mochten lenen van hun vrienden. Kijkend naar de gehele welvaart waren de kosten voor de gemeenschap heel hoog in deze situatie, zegt Procaccia. ‘Iedereen probeert zijn eigen situatie zo voordelig mogelijk te maken, maar dat is helemaal niet voordelig voor de samenleving als geheel.’
Gratis cirkelzaag
Waar gaat het mis? Stel je voor dat in een bepaalde gemeenschap iedereen af en toe een cirkelzaag nodig heeft. Het gros van de tijd ligt de zaag te verstoffen in de schuur, dus de eigenaar leent het ding met plezier uit aan vrienden.
Voor de gemeenschap is het ideaal als zo weinig mogelijk mensen een cirkelzaag hoeven te kopen. Populaire mensen met veel vrienden kunnen er dan het beste eentje aanschaffen. Zij kennen namelijk veel mensen aan wie ze de zaag kunnen uitlenen. Op die manier hoeven zo min mogelijk mensen er zelf eentje te kopen.
Maar zolang lenen gratis is, zal dit niet gebeuren. De populairste mensen kennen namelijk zo veel mensen, dat de kans groot is dat een van hun vrienden een cirkelzaag heeft. Waarom zouden ze er dan zelf eentje kopen? Misschien kennen ze wel honderd keer zo veel mensen als degene van wie de cirkelzaag is, maar voor hun zelf is het voordeliger om de zaag te lenen. In het geheel kost het de gemeenschap dan meer.
Met een prijskaartje
Procaccia leverden wiskundig bewijs dat als de twee opties zijn ‘kopen’ of ‘gratis lenen’, de gemeenschap in zijn geheel altijd in het nadeel is en meer spullen zal aanschaffen dan nodig.
In een ander scenario hingen de onderzoekers een prijskaartje aan het lenen van spullen. De mensen met het grootste netwerk hadden nu een reden om spullen te kopen. Het uitlenen van spullen leverde ze nu geld op. Met hun grote netwerk hadden zij het meeste profijt.
Al maakte iedereen nog steeds de keus die het best voor hun zelf was, het resultaat was veel voordelig voor de gemeenschap. De winst die gemaakt werd omdat minder mensen een cirkelzaag hoefden te kopen oversteeg de lage kosten van het lenen.
Deeleconomie
Een deeleconomie lijkt goed te zijn voor een samenleving. Bij ov-fietsen, bijvoorbeeld, hoeven mensen die niet veel fietsen geen fiets te kopen. Maar de NS, die hier als de populaire allemansvriend geldt, heeft een reden om ze te kopen en te verhuren.
‘Altruïstische hulp is natuurlijk lovenswaardig, maar we moeten niet bang zijn om buren en kennissen om een compensatie te vragen’, zegt Tomasz Michalak van de universiteit van Oxford. ‘Dit vergroot de efficiëntie en is op lange termijn voordelig voor iedereen.’
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: