Robots die denken als mensen. Wie de sciencefictioncanon er op naslaat, kan niet om onze metalen vrienden heen. Ook wetenschappers denken nu al na over de toekomstige robotrevolutie. Maar is het ontwikkelen van intelligente robots niet heel erg gevaarlijk?
Wie hyperintelligente robots fabriceert, vraagt om problemen, zo waarschuwt Hollywood. De ene keer neemt een zelfbewust computerprogramma de wereld over, waarbij het programma een nucleaire holocaust teweegbrengt en ten slotte een legertje zelfdenkende moordrobots fabriceert om de laatste restjes mensheid uit te roeien (The Terminator).
Een andere keer verandert een vriendelijke dienstrobot ondanks de nodige voorzorgsmaatregelen toch in een kille moordmachine (I, Robot). En als je zo dom bent om een kunstmatig intelligent hulpje aan boord van je ruimteschip mee te nemen, dan is het slechts een kwestie van tijd tot deze zich tegen je keert (2001: A Space Odyssey, Alien).
Gelukkig schotelt de sciencefictioncanon ons af en toe ook nog wat lieve robots voor, zoals in de films Wall-E of A.I.. Anders zou je geneigd zijn het hele concept van kunstmatig intelligente robots uit voorzorg bij het grofvuil te zetten.
Kunstmatige intelligentie leidt niet per definitie tot het einde van de mensheid, verzekert de Groningse robotonderzoeker Tijn van der Zant. Althans, zolang je robots maar met de juiste intenties ontwikkelt. ‘Als je een leeuw doorevolueert zodat hij intelligenter wordt, dan gaat hij steeds beter jagen. Hij wordt niet ineens een zenboeddhist die op een berg gaat zitten’, zegt Van der Zant. De onderzoeker werkt zelf aan robots die mensen kunnen helpen. ‘Die robots vinden mensen aardig. Als ze intelligenter worden, willen ze mensen nog beter helpen.’
De ontwikkelingen in de VS, waar de onderzoekers van defensie werken aan intelligente moordmachines, baren hem zorgen. ‘Robots die met een machinegeweer zoveel mogelijk talibanstrijders willen omleggen, gaan alleen maar beter moorden. Ze worden perfecte moordmachines.’
Voorlopig zal het zo’n vaart niet lopen. Hoewel robots steeds beter en intelligenter worden, is die intelligentie beperkt. ‘Robots hebben specifieke intelligentie’, zegt Van der Zant. ‘Schaakcomputers kunnen heel goed schaken, maar als je vraagt of ze een kopje koffie willen, snappen ze dat niet.’
Het doel is daarom robots te maken met generieke intelligentie, ofwel robots die flexibel kunnen reageren en handelen. Van der Zant is bijvoorbeeld organisator van de wedstrijd RoboCup@Home, een populaire robotcompetitie waar thuishulprobots complexe opdrachten moeten uitvoeren. ‘Volgend jaar is het WK in Eindhoven. Dan willen we generieke intelligentie testen’, zegt Van der Zant. ‘We geven een robot bijvoorbeeld de instructie: ga naar de slaapkamer en zeg daar tegen Marietje dat ze naar de keuken moet komen. Maar Marietje is dan niet in de slaapkamer, of misschien zit de deur wel op slot.’ Het is interessant om te zien wat de robot dan doet. Misschien blijft hij wel oneindig rondjes rijden in de slaapkamer totdat zijn batterij leeg is. Elke peuter kan in zo’n situatie een uitweg verzinnen, maar voor robots is dat nog erg lastig, aldus Van der Zant.
De onderzoeker verwacht dat generiek intelligente robots zowel wetenschappelijk als technologisch haalbaar zijn. ‘Ik denk dat er meer hersenonderzoek nodig is om te zien hoe intelligentie bij mensen werkt’, zegt hij. ‘Bovendien is het vakgebied van kunstmatige intelligentie pas een halve eeuw oud. Dat is nog niet zo lang.’
Toch gaan zelfs op korte termijn de ontwikkelingen snel. Van der Zant: ‘Het eerste jaar van de RoboCup zagen we robots die met een haak een krat bier konden verslepen. Toen was dat heel knap. Nu, vijf jaar later, zien we robots die een pannenkoek kunnen bakken, een flesje bier uit de koelkast kunnen halen of een eenvoudig gesprek kunnen voeren.’
Voorlopig hoeven we ons dus geen zorgen te maken over de opkomst van sciencefictionachtige robots met een eigen willetje. Toch kan het volgens Van der Zant geen kwaad om er nu al rekening mee te houden. ‘In Zuid-Korea vroeg het parlement zich af wat men zou doen als robots zo intelligent worden dat ze zich kunnen meten met een achttienjarige en vervolgens om stemrecht vragen. Wat je dan moet doen, weet niemand. We moeten ons alvast op zulke scenario’s voorbereiden.’
Filmcanon robots
Welke films met robots móet je als liefhebber van goede cinema en boeiende wetenschap gezien hebben? Begin eens met het volgende lijstje: