Een twee meter lang fossiel van een plesiosaurus uit het Trias blijkt het oudste exemplaar te zijn dat ooit van deze langhalzige mariene reptielen gevonden is. De skeletten die tot nu toe waren opgegraven, stammen uit het latere Juratijdperk.
Het fossiel laat zien dat, zoals algemeen wordt aangenomen, plesiosauriërs evolueerden in het late Trias en de massale extinctiegolf hebben overleefd die 200 miljoen jaar geleden het Jura-tijdperk inluidde. Alle andere mariene reptielen, afgezien van de dolfijnachtige ichthyosauriërs, stierven destijds uit.
Het twee meter lange fossiel is vermoedelijk van een jeugdig exemplaar. De resten werden in 2013 aangetroffen in een kleiput in Duitsland en belandden bij een particuliere verzamelaar, die autoriteiten op de hoogte bracht. Nu hebben paleontoloog Martin Sander en zijn collega’s van de universiteit van Bonn een gedetailleerde beschrijving van de vondst gepubliceerd. Het onderzoeksteam bevestigt dat het fossiel dateert uit de Trias-periode. ‘We zijn naar de put gegaan en hebben onszelf ervan overtuigd dat we naar het Trias kijken’, zegt Sander.
Het gaat om een unieke vondst. De grote verscheidenheid aan plesiosaurussen die in het vroege Juraperiode worden aangetroffen, suggereert dat ten minste zes groepen plesiosauriërs de eind-Trias-extinctie overleefden. Maar tot nu toe waren slechts enkele discutabele botfragmenten van de reptielen uit het Trias gevonden.
‘Heel vroeg in het Juratijdperk vinden we talloze plesiosauriërs, alsof ze uit het niets opduiken. Dus iedereen verwachtte een plesiosaurus te vinden uit het Trias’, zegt paleontoloog Roger Benson van de Universiteit van Oxford. ‘Maar totdat je er ook echt één vindt, blijft het een verrassing hoe het eruit zal zien.’
Uitstel van executie
Aan het begin van het Trias koos een breed scala aan reptielen het ruime sop. Sommigen ontwikkelden lange, flexibele halzen met soms wel zeventig wervels – meer dan enig ander gewerveld dier ooit. Deze slangachtige mariene reptielen evolueerden in het late Trias tot plesiosauriërs, zo bevestigt de nieuwe vondst. Maar in tegenstelling tot wat veel vroege afbeeldingen suggereren, hadden plesiosauriërs een stijve nek die ze niet tot nauwelijks konden buigen, wat een raadsel op zichzelf is. ‘Wat heb je aan een lange, stijve nek?’ vraagt Sander zich hardop af. Hij stelt zich de plesiosauriërs voor als hinderlaagroofdieren. Hun lange halzen en kleine hoofden stelden ze in troebele wateren misschien in staat om argeloze vissen te verrassen.
Terwijl de meeste reptielen van het Trias leefden in ondiepe zeeën, waren plesiosauriërs en ichthyosauriërs voortreffelijke zwemmers die in de open zee leefden en hun jongen levend ter wereld brachten. Hierdoor konden ze zich over de hele wereld verspreiden. Dat is misschien ook de reden waarom beide groepen als enigen het einde van het Trias hebben overleefd, zegt Sander. Plesiosaurussen floreerden tijdens het Jura- en Krijttijdperk. Sommigen evolueerden naar de korthalzige en grootkoppige pliosaurussen, zoals de enorme Predator X. 66 miljoen jaar geleden stierven de plesiosaurussen alsnog uit, gelijktijdig met de dinosaurussen.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: