Een in Egypte gevonden meteoriet is anders dan alle andere buitenaardse objecten die we kennen. De ruimtesteen bevat mineralen die vermoedelijk gevormd zijn voordat het zonnestelsel is ontstaan.

De Hypatia-steen is in 1996 gevonden in het zuidwesten van Egypte. Meteen rees het vermoeden dat het om een meteoriet ging. Dit was alleen moeilijk te bewijzen, omdat de steen nogal afwijkt van alle bekende meteorieten.

ruimtesteen-hypatia
Ruimtesteen Hypatia heeft een alternatieve look.

Pas in 2013 bevestigden onderzoekers van de universiteit van Johannesburg dat de steen inderdaad uit de ruimte afkomstig is. Ze vernoemden het object naar Hypatia, een oud-Griekse briljante wiskundige en filosoof die vanwege haar vooruitstrevende denkbeelden aan stukken is gereten door een bende strenggelovige christenen.

Dat de steen uit de ruimte komt, is natuurlijk al vrij bijzonder, maar de onderzoekers gingen destijds nog een stap verder. Op basis van mysterieuze stukjes glas die in hetzelfde gebied zijn gevonden – het ‘Libisch woestijnglas’ – concludeerden ze dat Hypatia een brokstuk zou zijn van een komeet. Nog nooit was er een stukje komeet op aarde gevonden.

Govert Schilling leidt u rond door sterrenkundeparadijs Zuid-Afrika. Boek nu

Helaas werd deze conclusie een jaar later alweer door andere onderzoekers weerlegd. Er bleek geen verband te zijn tussen de Hypatia-steen en de glasscherfjes. Bovendien was de verhouding tussen verschillende vormen van stikstof in de steen radicaal anders dan die in de meeste kometen. De komeethypothese kon daarom de prullenbak in.

Minuscule mineralen

Sindsdien is het een raadsel waar de ruimtesteen dan wel vandaan komt. Nieuw onderzoek van het Zuid-Afrikaanse team wijst uit dat Hypatia niet alleen afwijkt van kometen, maar ook van alle andere bekende ruimteobjecten. De steen bevat bijvoorbeeld opvallend veel koolstofrijke mineralen van een vorm die extreem zeldzaam is in het zonnestelsel.

‘Dit soort minuscule mineralen worden wel vaker in meteorieten gevonden, maar in deze ruimtesteen zijn het er veel meer dan gewoonlijk’, zegt Leo Kriegsman, geoloog en meteorietonderzoeker bij Naturalis in Leiden. ‘Dat maakt deze steen heel bijzonder.’

LEESTIP In donkere materie en de dinosaurussen beschrijft Lisa Randall de opmerkelijke rol van mysterieus kosmisch spul in een van de grootste uitsterfgolven in de historie van onze planeet. €24,95 Bestel nu in onze webshop.

Van de koolstofmineraaltjes wordt aangenomen dat ze een belangrijke component waren van het interstellaire stof waaruit het zonnestelsel is ontstaan. Dat zou betekenen dat de Hypatia-steen voor een aanzienlijk deel ouder is dan het zonnestelsel. ‘Volgens de gangbare theorie is het zonnestelsel ontstaan uit een stofwolk afkomstig van een ontplofte ster’, zegt Kriegsman. ‘Sommige mineraaltjes dateren mogelijk nog van de tijd net daarvoor en zijn dus de oudst bekende stoffen.’

‘Oumuamua

De samenstelling van Hypatia wijkt op bepaalde punten af van de theoretische modellen van het interstellaire stof. Als de steen inderdaad uit de pre-zonnestelselperiode komt, moeten die modellen voor een deel worden aangepast. Volgens de Zuid-Afrikaanse onderzoekers kan de ruimtesteen daarom zelfs onze kijk op het ontstaan van het zonnestelsel veranderen. ‘Ik vind die claim wel wat overdreven’, aldus Kriegsman.

Een resterende vraag is waarom deze meteoriet als enige zoveel koolstofmineraaltjes bevat. Een mogelijke verklaring is dat Hypatia afkomstig is uit de buitenste regionen van wat nu het zonnestelsel is. ‘De meeste meteorieten komen uit de zone tussen Mars en Jupiter’, zegt Kriegsman. ‘We weten daardoor weinig over de exacte samenstelling van objecten in verder gelegen gebieden.’

Voorlopig blijft de herkomst van Hypatia dus speculatief, maar dat kan de komende jaren veranderen. Onderzoek naar ‘Oumuamua, de interstellaire planetoïde die onlangs een bezoek bracht aan het zonnestelsel, kan bijvoorbeeld licht werpen op de samenstelling van verre objecten. Kriegsman: ‘Ook zijn er ruimtemissies onderweg naar verafgelegen gebieden in het zonnestelsel. Daarnaast zou het helpen als we vergelijkbare stenen op aarde vinden.’

Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.

Lees verder: