In 2012 voorspelden doemdenkers het einde van de wereld, mede vanwege hun vermoeden dat het aardmagnetisch veld zou omdraaien. We bestaan gelukkig nog steeds, maar het idee van een nabije, mogelijk schadelijke polariteitswissel in de aarde deelden wetenschappers wel. Nieuwe berekeningen laten zien dat we ons toch geen zorgen hoeven te maken.
Het aardmagnetisch veld beschermt de aarde tegen schadelijke straling vanuit de ruimte, zoals die van de zon. De noordpool van het magneetveld bevindt zich in de buurt van de geografische zuidpool, oftewel bij Antarctica. Klinkt misschien gek, maar de geografische zuidpool dankt zijn naam aan het feit dat de zuidpool van een magneet daarnaartoe wijst. De zuidpool van een magneet wordt echter aangetrokken door de noordpool van een magneetveld.
Als het aardmagnetisch veld zou omdraaien, wisselen de magnetische noord- en zuidpool van plek en komen de magnetische polen overeen met de geografische. Tijdens het wisselen van polariteit ontstaan er dan verstoringen in het veld. Daardoor neemt de bescherming van het magneetveld tijdelijk af.
Bij te veel schadelijke zonnestraling is leven onmogelijk – maar gelukkig beschermt ook de atmosfeer ons tegen straling. Wetenschappers vermoeden daarom dat de tijdelijke verstoringen geen grote invloed zouden hebben op het leven op aarde.
Bovendien is het omdraaien van het veld niet zo bijzonder; in de geschiedenis van de aarde is dat al meerdere keren gebeurd. De laatste keer dat het hele veld omdraaide, is inmiddels wel 780.000 jaar geleden.
Zuid-Atlantische afwijking
Sinds 1840 zijn wetenschappers structureel bezig om de sterkte van het aardmagnetisch veld te meten. In die bijna 200 jaar nam de sterkte van het veld met bijna 5 procent per eeuw af. Bovendien constateerden de wetenschappers een afwijking in het magnetisch veld rond de zuidelijke Atlantische oceaan. Het gebied dat zich uitstrekt van Chili tot Zimbabwe heeft een veel minder sterk aardmagnetisch veld dan de rest van de aarde.
De verminderde sterkte van het veld voedde speculaties van wetenschappers over het omdraaien van het veld. Aan eerdere omdraaiingen of bijna-omdraaiingen ging namelijk ook een flinke afname van de veldsterkte vooraf.
Vergelijkingen
Nu hebben wetenschappers eerdere veranderingen in het aardmagnetisch veld gereconstrueerd op basis van data uit gesteente. Ze verzamelden dertig- tot vijftigduizend jaar oude vulkanische rotsen en boorkernen van over de hele wereld. Magnetische mineralen uit dit gesteente vertelden hen iets over de oriëntatie en sterkte van het veld ten tijde van het ontstaan van dat gesteente.
Zo’n 41.000 jaar geleden draaide het aardmagnetisch veld kort om. Na duizend jaar klapte het veld alweer terug. Met behulp van hun reconstructies konden de wetenschappers zien dat de veranderingen in het magneetveld van toen totaal niet lijken op wat er nu gebeurt.
Op andere momenten in de geschiedenis kwamen de wetenschappers wel patronen in het magneetveld tegen die lijken op de huidige situatie. In die gevallen gebeurde echter niks bijzonders met het aardmagnetisch veld.
Niks aan de hand
Er lijkt dus toch niks aan de hand met het huidige aardmagnetisch veld. De afwijking rond de zuidelijke Atlantische oceaan zal zich waarschijnlijk vanzelf weer herstellen, zo denken de wetenschappers. De komende paar duizend jaar hoeven we ons dus geen zorgen te maken over draaiende polen.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder:
