Smeltende sneeuw midden in de ijskoude poolwinter. Het is het zoveelste teken aan de wand van klimaatverandering. De marges worden steeds kleiner, maar het plaatje verandert niet, vertelt Peter Kuipers Munneke. Hij is meteoroloog aan de Universiteit van Utrecht en weerman bij de NOS.
Wat is de grootste oorzaak van smeltende ijskappen?
Foto: Bob Bronshoff
‘De afgelopen dertig jaar is het wereldwijd warmer geworden. CO2 is daarvan de grootste oorzaak, maar regionaal spelen ook andere effecten een rol – zoals föhnwinden op Antarctica. Dat extra CO2 voor opwarming zorgt, kun je met relatief simpele natuurkundige wetten uitrekenen. Neem de wet van Stefan-Boltzmann. In maar vijf regels natuurkunde weet je dat huidige hoeveelheid CO2 de aarde ongeveer dertig graden warmer maakt dan wanneer er helemaal geen CO2 in de atmosfeer zou zitten.
‘Zo kun je grofweg uitrekenen hoeveel warmer het wordt als je extra broeikasgas de lucht inpompt. Maar daar stopt het niet, want die opwarming heeft allerlei implicaties. Je moet het niet alleen kunnen uitrekenen, je moet ook begrijpen wat dat betekent.’
Wat verwacht u dat er gaat gebeuren met de zeespiegel?
‘Als we ons gedrag niet aanpassen en de wereld écht vier graden opwarmt, hebben we in 2100 ongeveer een meter zeespiegelstijging. Dat kan wat meer zijn of wat minder, maar daar blijft het niet bij. Want één meter zeespiegelstijging in 2100, is drie meter in 2200 en tien meter in 2500. Als we niets doen, verdwijnt uiteindelijk de hele ijskap van Groenland. Dat kan duizenden jaren duren, misschien wel langer dan we nog een menselijke beschaving hebben, maar uiteindelijk is hij weg. En ook voor Antarctica begint zich zo’n beeld te vormen.’
Wat moet er gebeuren om het klimaatprobleem op te lossen?
‘Als je kijkt naar de kennis van nu, waarvan we nú weten wat haalbaar is, wordt het een hele kluif om te voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs. Het is de hoop dat er technologieën komen die dat een stuk makkelijker maken.
‘Zelf hoop ik dat fundamentele doorbraken in de bètawetenschappen het energievraagstuk gaan oplossen. Maar hoe langer ik erover nadenk en hoe meer ik ermee bezig ben, hoe meer ik erachter kom dat het oplossen van het klimaatvraagstuk eigenlijk helemaal geen bètastudie is. Dat denken we allemaal, maar je hebt de hele wetenschap nodig. Je hebt gedragsverandering nodig, acceptatie – het is sociologie en politicologie, het is alles.’
Hoe is het om de polen te zien smelten, en tegelijkertijd klimaatontkenners tegen te komen en mensen die hun gedrag niet aanpassen?
‘Waar het aan ligt dat mensen hun gedrag niet aanpassen, weet ik niet. Je kunt elektrische auto’s kopen, maar dat doet lang niet iedereen. En dat is een enorm understatement. Ik zie heel veel daken die perfect geschikt zijn voor zonnepanelen, maar die liggen er niet. Er zijn hele grote industriële bedrijventerreinen waar geen enkel zonnepaneel te vinden is. Waarom niet, vraag je je dan af.
‘Maar wat me echt frustreert is die niet aflatende onderstroom van ontkenning. Hoewel ik geloof dat die wel steeds kleiner wordt.’
Kun je daar iets aan doen?
‘Een inzicht waar ik steeds meer toe gekomen ben, is dat het gaat om het uitdragen van enthousiasme en het uitleggen wat er gebeurt. Je kan wel met je vingertje gaan wijzen en zeggen ‘jij moet dit en jij moet dat’, maar dat werkt niet. Daar schieten mensen van in de verdediging.
‘Daarom probeer ik uit te leggen waarom de poolgebieden zo mooi zijn en wat daar gebeurt. Ik wil via de weg van fascinatie begrip en bewustzijn kweken en daarmee hopelijk de bereidwilligheid om gedrag te veranderen. Freek Vonk doet dat héél goed. Hij zegt nooit ‘we moeten stoppen met vliegen, want anders sterft dit prachtige hagedisje op deze tak uit’, maar hij is wél superenthousiast dat het beestje bestaat. En daardoor krijg je hopelijk het idee dat het de moeite waard is om je plastic te scheiden, zodat zulke mooie beesten blijven bestaan. Nu ben ik geen Freek Vonk, maar ik hoop dat ik zoiets voor de poolgebieden kan doen.’
Dit is een ingekort artikel. Lees het volledige interview met Peter Kuipers Munneke in ons magazine of op Blendle.
Peter Kuipers Munneke is spreker op het Gala van de Wetenschap 2018. Voor dit jaarlijkse evenement nodigt New Scientist topwetenschappers uit in de stadsschouwburg van Amsterdam. Kijk op www.galavandewetenschap.nl voor meer informatie.