Om sterren draaien planeten, om planeten draaien manen. Maar wat komt daarna? Nog meer manen, volgens een nieuwe analyse.
Kan een maan die rond een planeet draait zelf ook een maan hebben? Jazeker, blijkt uit berekeningen van Juna Kollmeier van Carnegie Observatories in Pasadena, Californië en Sean Raymond van de universiteit van Bordeaux, Frankrijk.
Voor zo’n maan van een maan is nog geen formele naam – misschien omdat we er nog nooit een waargenomen hebben. Tot nog toe zijn zowel ‘submaan’ als ‘maanmaan’ voorgesteld.
Zo’n object zou dicht genoeg bij zijn ‘hoofdmaan’ moeten staan om door de zwaartekracht aan die maan gebonden te zijn en niet aan de grotere planeet, maar ook weer niet zo dichtbij dat het door de maan uiteen gescheurd of uit z’n baan gerukt wordt.
Door het oog van deze naald kruipen is niet eenvoudig, maar ook niet onmogelijk, zo ontdekten Kollmeier en Raymond. Volgens hun berekeningen zijn er vier manen in het zonnestelsel die submanen zouden kunnen hebben: onze eigen maan, Jupitermaan Callisto en Saturnusmanen Titan en Iapetus. Al deze manen zijn relatief groot en ver verwijderd van hun planeten, waardoor een maanmaan in een klein gebied rond hen buiten het bereik van de zwaartekracht van de planeet kan blijven.
Schop de steen
Maar ook al zijn deze manen in staat om er een maanmaan op na te houden, het blijft lastig om er eentje op de juiste plek te krijgen, zegt Raymond. ‘Er moet iets zijn dat een brok steen een schop geeft die precies hard genoeg is dat het in een baan rond de maan terechtkomt, en niet rond de planeet of de ster’, zegt hij. En als de maan gedurende zijn evolutie van plaats verandert, zoals de maan van de aarde gedaan heeft, is de kans groot dat de submaan zijn eigen pad kiest.
Dat laatste kan de verklaring zijn waarom er geen submanen lijken te zijn in het zonnestelsel. ‘Het is onwaarschijnlijk dat er rond Jupiter of Saturnus een maanmaan van kilometers doorsnee is’, zegt Michele Bannister van Queen’s University Belfast in het Verenigd Koninkrijk. ‘Een maanmaan ter grootte van een wolkenkrabber zou kunnen, maar dan zou ik het eerder een maanmaantje noemen.’
Exomaanmaan
Er is ook gespeculeerd over een maanmaan rond een verre maan die mogelijk de eerste maan is die buiten het zonnestelsel ontdekt is, bij de planeet Kepler-1625b. Die exomaan, mocht die bestaan, is waarschijnlijk een gasreus die draait om een nog grotere gasreus. ‘Een systeem met een reusachtige planeet en een maan ter grootte van Neptunus die redelijk ver weg staat van de planeet, dat is zo ongeveer het best case scenario om een maanmaan te vinden’, zegt Raymond.
Helaas zou het nogal moeilijk zijn om een maanmaan buiten het zonnestelsel te zien. ‘Het is een stipje op een stipje op een stipje’, zegt Raymond. ‘Ik verwacht niet dat we er snel een zullen vinden.’