Een nieuwe spray laat eierstoktumorcellen in enkele minuten groen oplichten. Chirurgen zouden de spray in de toekomst kunnen gebruiken om minuscule uitzaaiingen en restjes tumor tijdens operaties op te sporen. Dat zou vervolgoperaties helpen voorkomen.
De spray reageert met het enzym GGT, dat overmatig aanwezig is op het oppervlak van menselijke baarmoederhals- en eierstokkankercellen, maar nauwelijks voorkomt op het oppervlak van gezonde cellen. GGT zet de spray om in een stof die groen fluoresceert, waardoor de kankercellen duidelijk afsteken tegen de gezonde cellen.
Muismodel
Amerikaanse en Japanse onderzoekers ontwikkelden de spray en testten die op levende muismodellen met elf verschillende soorten menselijke eierstokkanker. In hun publicatie in Science Translational Medicine van afgelopen week schrijven de onderzoekers dat de spray tumorcellen binnen tien minuten laat oplichten.
Fluorescentietechnieken die kankercellen in het lichaam identificeren, zijn volgens Go van Dam, chirurg-oncoloog bij het Medisch Centrum Groningen, zeer welkom. Met het blote oog is het namelijk lastig om gezond weefsel van kankerweefsel te onderscheiden. Daarom maken chirurgen bij het verwijderen van tumoren gebruik van scans die de kankercellen tonen. Maar het is lastig om op basis van die scans tumoren exact te lokaliseren in het lichaam van een patiënt. Daarnaast zijn minuscule uitzaaiingen niet zichtbaar op scans.
Een bijkomend voordeel van oplichtende kankercellen is dat je tijdens de operatie al kan zien of je alle kwaadaardige cellen hebt verwijderd. Nu duurt het een week voordat een patholoog heeft vastgesteld of de randen van het verwijderde weefsel vrij zijn van tumorcellen. Methoden die tijdens de operatie al kunnen tonen of er nog kankercellen aanwezig zijn, kunnen nieuwe operaties dus voorkomen.
Lichtgevend
Van Dam ontwikkelde zelf ook een methode die tumorcellen laat oplichten, waarover hij twee maanden geleden in Nature Medicine publiceerde. Hij maakt gebruik van een fluorescente stof die hij via een infuus aan vrouwen met eierstokkanker toedient. Volgens Van Dam licht het kwaadaardige weefsel binnen een paar uur op, en hij denkt dat deze methode het opereren in de toekomst kan vergemakkelijken.
De nieuwe spray werkt sneller, oppervlakkiger en lokaler dan Van Dams methode, wat de spray voor andere situaties geschikt maakt. Van Dam: ‘Zo’n spray heeft een meerwaarde bij het opsporen van oppervlakkige tumoren, bijvoorbeeld in de huid of slokdarm. Bij veel andere vormen van kanker, zoals darmkanker, kan de spray nooit alle uithoeken bereiken waar tumorcellen zich mogelijk nestelen.’
De nieuwe spray is nog niet op mensen getest en behoort voorlopig dus niet tot de standaarduitrusting bij kankeroperaties.
Francien Yntema
