Franse onderzoekers hebben in 2,1 miljard jaar oud gesteente structuren ontdekt die op holletjes lijken. De vormen van enkele millimeters doorsnee zouden erop kunnen wijzen dat bewegende levensvormen veel eerder ontstonden dan tot nog toe werd gedacht.
De holachtige structuren zijn gemaakt door een of andere bewegende levensvorm, beweren de onderzoekers onder leiding van geoloog Abderrazak El Albani van de universiteit van Poitiers in Frankrijk. Ze ontdekten de sporen in 2,1 miljard jaar oud gesteente in Gabon, in Afrika.
De onderzoekers weten niet wat de oorsprong is van de zogeheten sporenfossielen, maar ze speculeren dat ze veroorzaakt zijn door iets dat lijkt op amoeben of slijmzwammen. Ze vonden de structuren in de buurt van een verzameling bacteriefossielen in de vorm van een soort matten. Deze microbiële matten zijn wellicht een voedingsbron voor de mysterieuze levensvormen geweest.
Tot nog toe was het eerste bewijs voor bewegende levensvormen slechts een half miljard jaar oud. Uit dit tijdperk zijn holletjes en kleine voetsporen gevonden, waarschijnlijk achtergelaten door kleine dieren. Het is erg onwaarschijnlijk dat de 2,1 miljard jaar oude holletjes zijn veroorzaakt door dergelijke complexe organismen. Waarschijnlijk verschenen die pas tussen de 850 en 650 miljoen jaar geleden. Maar ook het feit dat er 2,1 miljard jaar geleden organismen zoals amoeben aanwezig zouden zijn, is niet vanzelfsprekend.
Meercellige organismen
Amoeben zijn eukaryoten, organismen met ten minste één celkern. De oudste eukaryotische fossielen die tot dusver zijn gevonden zijn ongeveer 1,7 miljard jaar oud. Als El Albani’s interpretatie correct is, dan stellen deze vondsten de gangbare theorie over het verloop van de evolutie van het leven ter discussie.
Aan de andere kant is al bekend dat de evolutie van eencellige naar meercellige organismen op allerlei verschillende manieren is verlopen. Er zijn zelfs meercellige organismen die bestaan uit simpele – prokaryotische – cellen. Bovendien suggereren experimenten in het lab dat het voor cellen relatief eenvoudig is om te evolueren naar een meercellig organisme.
Unieke plek
Al eerder, in 2010, rapporteerde El Albani een bijzondere vondst uit hetzelfde afzettingsgesteente in Gabon. Het bevindt zich in het Franceville-bekken, dat 2,1 miljard jaar geleden vormde in een warme, ondiepe oceaan. ‘Het is een unieke plek in de wereld, omdat het gesteente zo goed bewaard is gebleven’, zegt hij. De meeste andere gesteenten uit dit tijdperk zijn aangetast door extreme hitte en druk.
De onderzoekers zetten het veldonderzoek op deze plek voort en hebben inmiddels meer dan vijfhonderd monsters verzameld, waaronder deze mogelijke sporenfossielen. ‘Deze organismen hebben geleefd in een tijd waarin het zuurstofniveau vrij hoog was’, zegt El Albani. Kort hierna kelderde het zuurstofniveau en bleef het een miljard jaar lang laag – een periode die bekend staat als de ‘boring billion’. Daarom denkt El Albani dat complexe levensvormen veel eerder dan gedacht begonnen te ontstaan, maar dat ze door het lage zuurstofniveau ook weer gedood zijn. ‘Deze organismen verdwenen’, zegt hij.
Nicholas Butterfield van de universiteit van Cambridge is sceptisch over de claims van de onderzoekers. ‘Het is een heel bijzondere claim’, zegt hij. ‘Maar ze geven geen overtuigend bewijs om hem te onderbouwen.’