Probeer dit maar eens thuis: een ‘onmogelijke’ fysieke ervaring die wat weg heeft van een optische illusie.
Neem drie lege lucifersdoosjes en doe in één daarvan iets zwaars. Til eerst alleen het zwaardere doosje op. Leg het vervolgens neer en til dan alle drie tegelijk op. Je zult je hersenen niet geloven.
Ook studenten van Isabel Won en haar collega’s van de Amerikaanse Johns Hopkins-universiteit werd gevraagd dit taakje uit te voeren. Van degenen die het probeerden, zei 90 procent dat het doosje met het object zwaarder aanvoelde dan de drie doosjes samen.
Dat is natuurlijk onmogelijk – en de studenten wisten dat. Ze vertelden de psychologen dat wat ze voelden niet klopte en smeekten om het experiment nog eens te mogen doen, zodat ze konden uitzoeken wat er aan de hand was.
Eindeloze Escher
Volgens de onderzoekers wordt ons brein hierbij op dezelfde manier voor de gek gehouden als bij optische illusies, zoals de eindeloze trappen op de tekeningen met onmogelijke constructies door M.C. Escher. ‘Wat onmogelijk is, kun je niet alleen zien maar ook voelen’, schrijven ze.
Deze ’truc’ is afgekeken van goochelaars die deze illusie al jaren kennen. In de versie van de onderzoekers tilden dertig studenten bij toerbeurt een doosje dat 250 gram woog afzonderlijk op en daarna hetzelfde doosje plus twee andere doosjes van elk 30 gram.
De volgorde van het tillen maakte geen verschil. Ook bleef de illusie in stand als de vrijwilligers de doosjes optilden terwijl ze aan een touwtje opgehangen waren. En het vreemdste van alles was: als ze ze alle drie de doosjes op hun handpalm hielden en de lichtere twee ervan af tilden, dan voelde het alsof er gewicht bij kwam in plaats van dat het eraf ging.
Foute voorspelling
Volgens Daniel Huber van de universiteit van Genève is het niet duidelijk wat er precies gebeurt in de hersenen. Waarschijnlijk is het vergelijkbaar met een andere illusie waarbij we het kleinste van twee objecten die exact evenveel wegen als zwaarder ervaren.
‘De meest gangbare theorieën zijn gebaseerd op fouten met zintuiglijke voorspellingen’, zegt hij. Daarbij verwachten je hersenen dat het kleinere object lichter is en overcompenseren ze, waardoor ze het uiteindelijk als zwaarder registreren dan het eigenlijk is.
