Het noordpoolgebied wordt de afgelopen weken geteisterd door enorme bosbranden. Die branden hebben nu al meer koolstofdioxide uitgestoten in 2019 dan in elk ander jaar sinds 2003, toen satellietmetingen begonnen.

Het hele jaar liggen de temperaturen in het noordpoolgebied al ruim boven het gemiddelde. Rond 9 juni braken er bosbranden uit in veengebieden verspreid over het noorden van Siberië. Zulke branden duren gewoonlijk een paar dagen, maar dit jaar staat een deel van de begroeiing en veengrond al anderhalve maand in de fik.

De zuidelijke rand van het Midden-Siberisch Bergland. Bron: Copernicus Sentinel data [2019] / Sentinel Hub / Pierre Markuse
Het gevolg: een razendsnelle uitstoot van ruim 121 megaton aan koolstofdioxide. Dat is meer dan de jaarlijkse uitstoot van heel België. Het verpulvert het eerdere record van 110 megaton in 2004. ‘Op basis van onze zeventien jaar aan meetgegevens is dit ongewoon, zeker voor Noord-Siberië’, zegt Mark Parrington van het Europees Centrum voor Weersverwachtingen op Middellange Termijn.

Vaker en heviger

Gewoonlijk loopt het bosbrandseizoen in het noordpoolgebied van begin juli tot eind augustus. Parrington merkt daarom op dat de branden nog wel een paar weken door kunnen gaan, zodat er nog meer koolstofdioxide wordt uitgestoten.

Op zich zijn bosbranden in deze regio niet ongewoon, maar het is opmerkelijk hoe lang de branden deze keer aanhouden. ‘Het noordpoolgebied kampt van oudsher met bosbranden, evenals het gebied in Rusland dat nu in brand staat’, zegt Merritt Turetsky van de University of Guelph in Canada. ‘Maar van deze noordpoolbranden wordt verwacht dat ze in de toekomst vaker en heviger zullen woeden. De CO2-metingen laten zien hoe dit de plaatselijke en eventueel ook de wereldwijde uitstoot zal beïnvloeden.’

In eerste instantie beperkten de bosbranden zich tot het noorden van de Russische republiek Jakoetië. Later ontstonden ze ook elders in Rusland. Ook Alaska en zelfs het zuidwesten van Groenland kregen ermee te maken. ‘Het noorden van Alaska kampt met een hevig bosbrandjaar. Mijn verwachting is dat ook het westen van Canada met branden te maken gaat krijgen’, zegt Turetsky.

Volgens Ruth Mottram van het Deens Meteorologisch Instituut heeft heel Groenland te maken met ‘iets uitzonderlijks’ als het gaat om de hoogte van de bodemtemperaturen. Samen met een neerslagtekort kan dat meespelen bij het ontstaan van bosbranden.

Donder en bliksem

Je kunt er donder op zeggen dat er de komende weken en volgend jaar nog meer bosbranden zullen verschijnen, zegt Parrington. ‘Als het permafrost smelt en er meer veengrond en brandbaar materiaal beschikbaar is, en als het is droog genoeg en het onweert, kun je zeker verwachten dat het weer gebeurt.’

Veel van de bosbranden in het noordpoolgebied woeden namelijk op veengrond en kunnen zijn aangewakkerd door blikseminslagen, zo blijkt uit een analyse van Thomas Smith van de London School of Economics. Het soort wolken dat voor aanvang van de bosbranden overheerste en de kleur van de rook zijn hiervoor aanwijzingen.

Rook afkomstig van de bosbranden is niet alleen een slecht teken in de strijd tegen klimaatverandering, het heeft ook onmiddellijk invloed op de menselijke gezondheid. ‘In delen van Alaska is de luchtkwaliteit erg slecht. Dit is een rechtstreeks gevolg van de bosbranden’, zegt Turetsky. ‘Mensen met ademhalingsproblemen zoals astma zijn met name kwetsbaar.’