New Scientist Live was dit jaar met drie knallende shows op het Lowlandsfestival te vinden. Op vrijdag vond een dubbeldebuut plaats: neuropsycholoog Erik Scherder betrad samen met Doe Maar-zanger Henny Vrienten het podium van de Echo-tent. De dag erna volgden seksuologen Ellen Laan en Daphne van de Bongardt met een lesje seksuele voorlichting zoals je op school nooit hebt meegemaakt. En op zondag maakten ethiekhoogleraar Annelien Bredenoord en CRISPR-pionier John van der Oost zich sterk voor soepelere regels rondom DNA-bewerking.
Komt-ie of komt-ie niet? Het was even spannend op de vrijdagochtend van Lowlands. De avond ervoor had Henny Vrienten laten weten dat hij door zijn rug was gegaan en tevens was geveld door een lichte griep. Maar nog geen vierentwintig uur later liep hij samen met hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder doodgemoederd over het backstageterrein achter de Alpha-tent. Akoestische gitaar op de rug. Babbelend met Scherder, wie hij nooit eerder had ontmoet, maar die hij wel kende via hun kinderen.
Verliefd? Schors uit.
Vrienten en Scherder gingen op vrijdag op het podium met elkaar in gesprek over muziek en het brein. ‘Een nu al legendarisch duo’, zoals een van de bezoekers van de afgeladen tent na afloop opmerkte.
‘Ze verwachten toch geen compleet concert’, zei Vrienten in de kleedkamer, terwijl Scherder zijn slides in allerijl aan de zanger van Doe Maar liet zien. Scherder: ‘Nadat jij Pa hebt gespeeld, toon ik verschillende breinen die laten zien wat er gebeurt als je in de pas blijft lopen met je ouders en wat er gebeurt als je het tegenovergestelde doet.’ Vrienten knikt, stemt zijn gitaar en vertelt terloops dat hij hier best een keer wil optreden met ‘zijn bandje’.
Iets na half drie betreedt hij het podium, terwijl Smoorverliefd uit de boxen schalt . Vrienten keert in gedachten terug naar de keukentafel in Tilburg waar hij het nummer 32 jaar geleden schreef. Scherder vertelt vervolgens wat er in je brein gebeurt als je verliefd bent. ‘Als je verliefd wordt, dan schakel je eigenlijk je schors uit. Mensen zeggen ook dat ze hun hoofd kwijt zijn. Met je schors redeneer je, en dat doe je niet meer als je verliefd bent.’
Het duo is op elkaar ingespeeld en ook Scherders’ idee om ter plekke met het publiek een liedje te componeren, loopt goed af. Na drie kwartier is de show voorbij. Terwijl Smoorverliefd opnieuw door de tent klinkt, oppert Vrienten dat ze dit best vaker kunnen doen. Het Parool schrijft de dag erna dat deze duoshow samen met De Staat en Billie Eilish tot de meest opmerkelijkste optredens van het festival behoorde.
Clitoris, clitores
‘Wat is het meervoud van clitoris,’ vraagt hoogleraar seksuologie Ellen Laan aan haar collega Daphne van de Bongardt. Het is zaterdag iets na half twee en de sfeer is jolig in de kleedkamer als Laan vier verschillende 3D-geprinte clitores – Wikipedia bood uitkomst – tevoorschijn haalt. Van de Bongardt vouwt felrode hartjes in elkaar die ze later her en der op het podium neerzet. ‘Het decor moet er wel een beetje uitzien, toch?’
Het duo gaat vertellen over hoe de wetenschap kan bijdragen aan een fijn seksleven – voor zowel mannen als vrouwen. Wederom is de tent te klein voor de hoeveelheid geïnteresseerden. Inhoudelijk, maar ook met humor bespeelt het duo het publiek.
‘We moeten meer voelen en meer met onze vingers werken,’ adviseert Laan. Van de Bongardt vraagt aan de zaal of een vrijpartij ervoor kan zorgen dat je een conflict sneller oplost. Het gros van de bezoekers is het daar mee eens, maar voor Ellen Laan geldt dat het conflict eerst uitgepraat dient te worden en dat er dan pas gevreeën wordt.
Designerbaby
‘Hé, wat leuk, de minister-president staat in m’n voorprogramma zondag op Lowlands’, twitter Annelien Bredenoord op 15 augustus. Bredenoord gaat samen met hoogleraar microbiologie John van der Oost praten over de DNA-bewerkingsmethode CRISPR-Cas9, waarmee je kan knippen en plakken met DNA. Wat kunnen we, wat willen we en wat mogen we?
Het is bijna half drie als minister-president Mark Rutte met zijn gevolg het backstageterrein betreedt. Rutte was twee uur eerder door campagnebureau BKB geïnterviewd en komt net terug van een rondje op de festivalweide. ‘Is dat nou de Alpha, te gek,’ zegt hij terwijl hij her en der met mensen op de foto gaat. Het gaat al snel over politiek. Bredenoord vertelt Rutte dat ze voorstander is van een soepelere wetgeving met betrekking tot het aanpassen van het DNA in embryo’s.
Later, op het podium, gaat het over grenzen en wie de grenzen bepaalt. ‘In Nederland gelden strenge regels. Neem embryoselectie. Die methode mag alleen worden gebruikt om ernstige ziekten te voorkomen,’ zegt Bredenoord.
Van der Oost is het met haar eens. En ja, ‘naast medische toepassingen, kun je DNA-bewerking inderdaad ook gebruiken om ‘verbeteringen’ door te voeren in de mens. Om ze mooier of sterker te maken’, erkent Van der Oost. ‘Maar dat is zo’n flauwekul. Daar wil ik me niet mee bezighouden. Het gaat wat mij betreft een ethische grens over.’
Ondanks dat de vermoeidheid na drie dagen festival duidelijk heeft toegeslagen, discussieert het publiek actief mee. Vrijwel niemand in de zaal is vóór het maken van een designerbaby met blond haar en groene ogen. Maar als we dankzij een DNA-knipje en -plakje een ernstige erfelijke ziekte kunnen weghalen, dan moeten we dat vooral doen.