Je ziet iemand in de kroeg een tas stelen. Weet je daarna nog wat de kleur van de tas was? Hangt er vanaf wat voor drugs je hebt gebruikt, zegt Lilian Kloft, onderzoeker psychofarmacologie en forensische psychologie.
Moeten we ons zorgen maken over ons geheugen als we langs de coffeeshop zijn geweest?
‘Cannabis heeft invloed op je geheugen, dat zie ik mijn onderzoek naar mensen die weleens high zijn. Ik bekijk hiervoor mensen die wel en niet wiet hebben gerookt. In het lab krijgen ze via een virtual reality-bril het gevoel dat ze in een bar zijn waar ze getuige zijn van een misdaad of waar ze zelf een tas stelen. Nadat ze die bril een tijdje op hebben gehad, stellen mijn collega’s en ik wat suggestieve vragen over de misdaad die ze hebben gezien of die ze zelf zijn begaan. Bijvoorbeeld: ‘De tas was zwart, toch?’, terwijl de tas in werkelijkheid bruin was. Veel mensen zullen dan ja zeggen. Het blijkt dat mensen die cannabis hebben gebruikt, vaker zo reageren dan mensen die nuchter zijn. Ze hebben meer valse herinneringen.’
Wat bedoelt u precies met ‘valse herinneringen’?
‘Mensen herinneren dan iets wat helemaal niet gebeurd is. Die herinneringen ontstaan heel spontaan, het overkomt iedereen. Je kunt ze krijgen doordat iemand je suggesties geeft over wat er gebeurd kan zijn. Dit kan bijvoorbeeld in een verhoor na een misdaad.’
Maar kun je dit al hebben nadat je één joint hebt gerookt?
‘Ja, nadat mensen een keer wiet hebben gerookt zie je dat ze meer valse herinneringen hebben dan mensen die niet hebben gerookt. Dat cannabis veel invloed heeft, komt ook naar voren uit mijn onderzoek in een coffeeshop in Maastricht. Hier deden mensen aan mee die regelmatig cannabis gebruiken. Sommigen waren high, anderen niet. Tijdens het onderzoek luisterden ze naar een aantal woorden die hetzelfde thema hadden, bijvoorbeeld ‘bed’, ‘rust’ en ‘deken’. Daarna kregen ze woorden te zien waarvan ze moesten aangeven of die genoemd waren. Tussen die woorden stond bijvoorbeeld ook ‘slaap’, een woord dat wel met het thema te maken heeft, maar niet genoemd was. Veel mensen – high of niet high – dachten dat ze het woord hadden gehoord. En als er een woord tussen stond dat niets met het thema te maken had, zoals ’tafel’, dachten de cannabisgebruikers dat dit woord genoemd was.’
U vertelde dat die valse herinneringen ook tijdens een verhoor kunnen ontstaan. Hoe moet de politie daarmee omgaan?
‘De politie doet standaard drugscontroles bij mensen die een misdrijf zijn begaan, dus bij hen is het wel duidelijk of ze onder invloed zijn. Maar de politie doet dat niet bij mensen die ooggetuige zijn. Terwijl steeds meer mensen cannabis gebruiken. Luxemburg wil zelfs het gebruik ervan legaliseren. Veel mensen kunnen dus high zijn, niet alleen misdaadplegers, ook ooggetuigen. Misschien moet de politie ook drugscontroles bij ooggetuigen gaan uitvoeren, maar ik weet niet zeker of dit een goed idee is omdat dit het politieonderzoek kan schaden. Je kunt er mensen mee afschrikken. Het lijkt me in ieder geval goed om drugsgebruikers tijdens een verhoor vooral open, non-suggestieve vragen te stellen. Daarnaast is het beter om ze later, wanneer ze weer nuchter zijn, nog een aantal vragen te stellen.’
Wat voor invloed heeft alcohol?
‘Mensen die alcohol hebben gedronken zijn over het algemeen niet zo goed in het onthouden van details, maar het is niet per se zo dat ze minder accuraat zijn dan mensen die helemaal geen alcohol hebben gedronken. Uit labonderzoek blijkt dat ze niet meer valse herinneringen hebben. Maar voor een onderzoek mag je mensen natuurlijk niet helemaal dronken voeren, vanwege ethische bezwaren. Gelukkig wordt er ook in de kroeg onderzoek gedaan. Als mensen met een alcoholpromillage van 0,8 promille beelden van een misdrijf krijgen te zien en een aantal vragen moeten beantwoorden over wat er gebeurd was en hoe de dader eruitzag, zie je dat dronken mensen wel meer valse herinneringen hebben dan nuchtere mensen.’
Kun je überhaupt ervan uitgaan dat je wat aan een verklaring hebt als iemand drugs heeft gebruikt?
‘Daar moet meer onderzoek naar worden gedaan, want steeds meer mensen gebruiken verschillende soorten drugs en vaak ook nog combinaties drugs. We leven best wel in een drugstijdperk, maar we weten niet hoe we met drugsgebruikers moeten omgaan die bij een misdaad zijn betrokken. Hier moet echt een beleid voor komen.’
Lilian Kloft vertelt 9 oktober over haar onderzoek bij Aha! in de taproom van Brouwerij Oedipus in Amsterdam-Noord. Aha! is een serie events waar je onder het genot van een vers getapt biertje meegenomen wordt in de laatste inzichten van fascinerende wetenschappers, georganiseerd door bierbrouwer Oedipus en New Scientist. Tickets kun je bestellen via onze evenementenpagina.