Wat is de evolutionaire oorsprong van het vrouwelijk orgasme? Uit onderzoek bij konijnen die antidepressiva kregen toegediend, blijkt dat we hier mogelijk een reflex voor mogen bedanken die bij sommige soorten zorgt voor een eisprong tijdens de seks.

Er bestaan meerdere theorieën over de functie van het vrouwelijke orgasme. Zo zijn er onderzoeken die erop wijzen dat samentrekkingen van de baarmoeder tijdens een orgasme kunnen helpen bij het transporteren van sperma naar de eicel. Veel vrouwen komen echter niet klaar tijdens seks en ook zonder orgasme kunnen vrouwen gewoon zwanger worden.

Een simpelere verklaring is dat het plezier dat een orgasme oplevert ertoe aanzet om meer seks te hebben (wat een zwangerschap waarschijnlijker maakt) of motivatie geeft om een vaste relatie aan te gaan (wat voordelig kan zijn voor het opvoeden van kinderen).

Maar hoe is het vrouwelijk orgasme geëvolueerd? Ecoloog Mihaela Pavlicev, momenteel werkzaam aan de Universiteit van Wenen in Oostenrijk, en haar collega’s denken dat het antwoord mogelijk te vinden is bij dieren waarbij een eisprong optreedt tijdens de seks.

Reflexmatige ovulatie

Hoewel bij vrouwen grofweg eens per maand een eicel vrijkomt, wordt de eisprong bij sommige dieren (zoals konijnen) getriggerd door het hebben van seks. Volgens Pavlicev en haar team zouden hormonen en hersenpaden die betrokken zijn bij zo’n reflexmatige ovulatie ook betrokken kunnen zijn bij het veroorzaken van een plezierige climax.

In 2016 analyseerde het team 41 soorten zoogdieren. Bij vijftien van deze soorten, waaronder katten, koala’s en kamelen, komt reflexmatige ovulatie voor. De manier waarop deze soorten aan elkaar verwant zijn, wijst erop dat dit systeem waarschijnlijk al in de allereerste voorouders van zoogdieren aanwezig was.

Hormonen en hersenpaden

In hun nieuwste onderzoek, gepubliceerd in PNAS, maakte het team gebruik van de ontdekking dat het antidepressivum fluoxetine, beter bekend onder de merknaam Prozac, het mensen moeilijker maakt om klaar te komen. Ze ontdekten dat konijnen die twee weken lang fluoxetine hadden gekregen een derde minder eicellen produceerden tijdens de seks.

Dit ondersteunt het idee dat dezelfde hormonen en hersenpaden zowel betrokken zijn bij het vrijkomen van eicellen tijdens seks als bij het optreden van orgasmes, zegt Pavlicev. Mogelijk traden bij onze zoogdiervoorouders beide effecten op. Een andere mogelijkheid is dat de hersenpaden die eerst gebruikt werden voor het triggeren van een eisprong later geëvolueerd zijn in een mechanisme dat voor een orgasme zorgt.

Kieuwspleten

‘Natuurlijke selectie kan systemen hervormen en ze een nieuwe functie geven’, zegt David Puts van de Pennsylvania State-universiteit, die niet betrokken was bij het onderzoek. ‘De gaten van onze oren waren ook ooit kieuwspleten. Functies veranderen naar verloop van tijd.’

Iets dat het pleit zou kunnen helpen beslechten, is antwoord op de vraag of vrouwelijke konijnen en andere dieren met reflexmatige ovulatie ook orgasmes ervaren. ‘Maar dat is een lastige’, zegt Pavlicev. ‘We kunnen immers niet met ze praten.’