Artsen hebben voor het eerst mensen in een schijndode staat gebracht, als onderdeel van een onderzoek in de Verenigde Staten naar het genezen van traumatisch letsel dat anders tot de dood had geleid.

Samuel Tisherman van de medische faculteit van de Universiteit van Maryland onthulde aan New Scientist dat zijn team van medici minimaal één patiënt in een schijndode staat heeft gebracht en zei dat hij het ‘een beetje onwerkelijk’ vond toen zijn team dit voor het eerst deed. Hij wilde niet uit de doeken doen hoeveel mensen het proces hebben overleefd.

De techniek, die officieel emergency preservation and resuscitation (EPR) heet, wordt uitgevoerd bij mensen die bij het medisch centrum van de Universiteit van Maryland in Baltimore binnenkomen met acuut trauma – zoals een schot- of steekwond – en een hartstilstand hebben. Hun hart klopt dan niet meer en ze hebben meer dan de helft van hun bloed verloren. Er is een tijdvenster van slechts enkele minuten om tot opereren over te gaan. Daarbij hebben ze een maximale kans van 5 procent dat ze het overleven.

Chemische reacties

EPR houdt in dat een persoon wordt afgekoeld naar 10 tot 15 graden Celsius door al het bloed te vervangen door een ijskoude zoutoplossing. De hersenactiviteit van de patiënt stopt daarbij bijna volledig. Vervolgens wordt de patiënt afgekoppeld van het koelsysteem. Het lichaam – dat nu onder normale omstandigheden zou worden doodverklaard – gaat dan naar de operatieruimte.

Een chirurgisch team heeft vervolgens twee uur om de verwondingen van de patiënt te herstellen, voordat die wordt opgewarmd en het hart weer opstart. Tisherman zegt dat hij hoopt dat hij eind 2020 de volledige resultaten van het onderzoek bekend kan maken.

Bij normale lichaamstemperatuur – ongeveer 37 graden – hebben cellen een constante aanvoer nodig van zuurstof, waarmee ze energie produceren. Wanneer het hart stop met kloppen, vervoert het bloed niet langer zuurstof naar de cellen. Zonder zuurstof overleeft het brein slechts een minuut of vijf voordat onherstelbare schade optreedt. Het naar beneden halen van de temperatuur van het lichaam en het brein vertraagt of stopt echter alle chemische reacties in de cellen, waardoor minder zuurstof nodig is.

Tisherman wilde met zijn onderzoek tien mensen die EPR hadden ondergaan vergelijken met tien mensen die weliswaar voor EPR geschikt waren geweest, maar die de behandeling niet konden krijgen doordat bij binnenkomst in het ziekenhuis het juiste team niet aanwezig was.

Bowlingschoenen

Het voedsel- en medicijnenagentschap van de Verenigde Staten, de FDA, keurde het onderzoek goed. De FDA stelde het onderzoek vrij van de eis dat patiënten toestemming moeten geven omdat het letsel van de deelnemers waarschijnlijk fataal zou zijn en een alternatieve behandeling ontbreekt.

Het team heeft voor aanvang bovendien gesprekken gevoerd met de lokale gemeenschap en in kranten aankondigingen geplaatst. Daarin beschreven ze wat het onderzoek behelst en dat mensen op een website kunnen aangeven dat ze niet mee willen doen.

De interesse van Tisherman in traumaonderzoek komt voort uit een incident aan het begin van zijn carrière. Een jonge man was daarbij in zijn hart gestoken tijdens een dispuut over bowlingschoenen. ‘Minuten eerder was hij nog een gezonde jongeman, maar in een oogwenk was hij dood. Als we genoeg tijd hadden gehad, dan hadden we hem kunnen redden’, zegt hij. Dit was voor hem aanleiding om te onderzoeken hoe koeling chirurgen meer tijd kan geven om hun werk te doen.

Onderzoek met dieren liet eerder al zien dat varkens met acuut trauma drie uur lang kunnen worden afgekoeld, gehecht en gereanimeerd. ‘We vonden het tijd om deze techniek naar onze patiënten te brengen’, zegt Tisherman. ‘Nu passen we hem toe en leren we er steeds meer van. Wanneer we bewijs hebben dat de techniek werkt, kunnen we het gebruik ervan uitbreiden en meer patiënten helpen overleven die anders zouden overlijden.’

Saturnus

‘Laat wel duidelijk zijn dat we deze techniek niet aan het ontwikkelen zijn om mensen naar Saturnus te kunnen sturen’, zegt hij. ‘We proberen puur tijd te kopen om levens te kunnen redden.’

Hoe lang je mensen schijndood kunt houden, is überhaupt nog niet duidelijk. Wanneer iemands cellen opwarmen, kunnen die letsel oplopen als gevolg van de bloedstroming die weer op gang komt. Een opeenvolging van chemische reacties kan de cel beschadigen. En hoe langer die zonder zuurstof zitten, hoe meer schade er optreedt.

Je zou mensen een medicijnencocktail kunnen toedienen die dit letsel help minimaliseren en de tijdsduur waarin ze schijndood zijn kunnen oprekken, zegt Tisherman. ‘Maar we hebben nog lang niet alle oorzaken achter dit type letsel in kaart gebracht.’

Tisherman beschreef de vooruitgang die het team heeft geboekt tijdens een symposium van de Academy of Sciences in New York afgelopen maandag. Ariane Lewis, directeur kritische neurologische zorg aan het academisch centrum van de Universiteit van New York, zei dat ze het belangrijk onderzoek vindt, maar dat het nog in de kinderschoenen staat. ‘We zullen zien of het werkt en dan gaan we daarna weleens kijken hoe en waar we het kunnen inzetten.’