Hoe snel is er een behandeling voor het coronavirus?

Tot nu toe heeft ongeveer een kwart van de mensen die besmet zijn geraakt tijdens de uitbraak van het nieuwe coronavirus ernstige infecties aan de luchtwegen gekregen. Zo’n 3 procent is eraan overleden. Terwijl het aantal besmettingen snel stijgt, zetten allerlei onderzoeksgroepen zich in om een behandeling te vinden.

Een vaccin dat ervoor zorgt dat mensen niet meer besmet worden door het nieuwe coronavirus zou uiteraard beter zijn dan wat voor behandeling dan ook. Het zal echter nog wel even duren voordat zo’n vaccin er is. ‘Een vaccin ontwikkelen kost minstens een jaar’, stelt viroloog Jonathan Ball van de Universiteit van Nottingham in Engeland.

Het goede nieuws is dat een aantal bestaande medicijnen in de tussentijd levens kan redden. En nieuwe behandelingen zijn misschien te ontwikkelen in slechts zes maanden.

Kleine moleculen

Er zijn twee manieren om virale infecties te behandelen. Een is om kleine moleculen te zoeken die ervoor zorgen dat virussen zich niet meer kunnen reproduceren door te interfereren met virale eiwitten. Dit soort antivirale middelen zijn meestal makkelijk te produceren. Een ander voordeel is dat ze als pil in te nemen zijn.

Maar 99 procent van de potentiële geneesmiddelen die gebruikmaken van kleine moleculen werkt niet, zegt Ball. Daardoor kan het jaren duren voordat een nieuw antiviraal middel is ontwikkeld.

Antilichamen

De tweede manier is om dezelfde wapens te gebruiken als ons lichaam: antilichamen. Dat zijn grote eiwitten die zich aan virussen binden en ervoor zorgen dat ze zichzelf vernietigen.

Wanneer mensen worden geïnfecteerd door een nieuw virus, kan het tot twee weken duren voordat het lichaam genoeg antilichaampjes heeft geproduceerd om het te bestrijden. Mensen injecteren met antilichamen gemaakt van cellen uit het lab kan virussen onder controle houden totdat de reactie van hun immuunsysteem volledig op gang is gekomen.

Grote hoeveelheden

Het risico op bijwerkingen is kleiner bij antilichamen dan bij medicijnen die gebruikmaken van kleine moleculen. Ze binden zich namelijk specifieker aan virussen, waar kleine-moleculen-geneesmiddelen ook aan allerlei ander spul blijven plakken.

Dat betekent dat we heel snel veilige en effectieve antilichamen tegen het coronavirus van 2019 zouden moeten vinden. Het probleem zal zijn om ze snel genoeg in grote hoeveelheden te produceren.

Een Chinees team heeft al antilichamen getest op het coronavirus dat de SARS-uitbraak van 2002 veroorzaakte en vond er een dat ook bindt aan het nieuwe coronavirus. Maar teamleider Tianlei Ying van de Fudan-universiteit liet New Scientist weten dat het wel een tot twee maanden zou kosten om genoeg antilichamen te maken om ze te kunnen testen in dieren of mensen.

Weinig fabrieken

Er zijn twee antilichamen bedoeld om het MERS-coronavirus te bestrijden die al getest zijn op mensen. Het Amerikaanse biotechnologiebedrijf dat ze maakt, Regeneron, zegt alleen dat de kans klein is dat ze ook werken tegen het coronavirus van 2019. Wel zal het bedrijf deze en andere antilichamen gaan testen. Toen Regeneron werkte aan antilichamen tegen ebola, had het bedrijf overigens zes maanden nodig om het punt te bereiken waarop tests op mensen konden beginnen.

Het Chinese bedrijf WuXi Biologix maakte in een persbericht bekend dat het een honderdkoppig team samenstelt om antilichaambehandelingen voor het coronavirus van 2019 te ontwikkelen. WuXi zegt dat het zulke behandelingen al in een recordtijd van vier tot vijf maanden in grote hoeveelheden kan gaan produceren.

Tegen die tijd is de uitbraak mogelijk al voorbij – of zijn er juist miljoenen besmettingen. In dat laatste geval zal het moeilijk zijn om genoeg antilichamen te produceren. Er zijn niet veel fabrieken voor antilichamen, zegt Ball, en de fabrieken die er zijn, zijn druk bezig met het produceren van antilichamen tegen kanker en andere ziektes.

Geïnjecteerde genen

Misschien is er een sluiproute. In plaats van antilichamen in een lab te kweken, injecteert het Amerikaanse bedrijf RenBio de genen die ervoor coderen in beenspieren. Het lichaam maakt dan weken- of zelfs maandenlang antilichamen aan. Deze injecties kunnen daardoor mensen beschermen tegen infectie en mensen die al besmet zijn behandelen.

‘Dat zijn allebei mogelijkheden’, zegt Neal Padte, directeur van RenBio. Maar deze methode is alleen nog getest bij dieren, dus gezondheidsautoriteiten zijn mogelijk terughoudend om hem in te zetten.

Ebolamedicijn voor corona?

Er zijn een aantal bestaande kleine-moleculen-medicijnen die zouden kunnen helpen. Zo is het experimentele antivirale middel galidesivir, ontwikkeld om ebola te behandelen, actief tegen coronavirussen, zegt BioCryst Pharmaceuticals, de Amerikaanse maker van het medicijn. En dat is al veilig gebleken bij tests op mensen.

‘Het bedrijf overlegt nu met de relevante Amerikaanse gezondheidsorganen om ervoor te zorgen dat die toegang tot galidesivir hebben’, zegt John Bluth van BioCryst. Bluth zei overigens niet hoe snel de productie van het middel opgevoerd kan worden.

HIV-medicijnen voor corona?

Het meest veelbelovend zijn twee medicijnen die samen worden toegediend om HIV te behandelen: lopinavir en ritonavir. Die zijn al goedgekeurd voor menselijk gebruik. En in kleine trials lijken ze de ernst en de sterftecijfers te verminderen van mensen geïnfecteerd met het SARS- of MERS-coronavirus.

Artsen in Wuhan, het hart van de uitbraak, zijn al begonnen met een gerandomiseerde trial met controlegroep van lopinavir en ritonavir. ‘Gezien de schaal van de uitbraak in China, zou je hopen redelijk snel een antwoord te krijgen op de vraag of behandeling met deze middelen werkt’, zegt Ball. ‘Ze worden immers al geproduceerd en zijn makkelijk verkrijgbaar.’