Een 637 kilometer lange dam om de Noordzee kan ruim 25 miljoen Europeanen beschermen tegen een zeespiegelstijging van enkele meters. Dit wordt misschien de meest haalbare en betaalbare verdediging tegen klimaatverandering, berekenen onderzoekers. ‘Maar zie het als een waarschuwing.’
Er is eerder gespeculeerd over een dam om de Noordzee, onder andere door Johan van Veen, ‘vader’ van de Deltawerken. Maar nu is dit megalomane plan voor het eerst echt doorgerekend.
De hypothetische Northern European Enclosure Dam (NEED) zou bestaan uit twee delen. Ten eerste een dam van 476 kilometer tussen de noordelijke punt van Schotland en het westen van Noorwegen. En ten tweede een 161 kilometer lang stuk tussen de westpunt van Frankrijk en de zuidwestelijke kust van Engeland.
De kosten worden geschat op 250 tot 500 miljard euro. Als dat bedrag wordt uitgesmeerd over twintig jaar is dat ‘maar’ 0,1 procent van het bruto binnenlands product (bbp) van de vijftien landen die er baat bij hebben.
Technisch haalbaar
‘Het idee van een dam om de Noordzee leek me idioot’, vertelt Sjoerd Groeskamp, als oceanograaf verbonden aan het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). ‘Maar toen ben ik eraan gaan rekenen en gaan nadenken over de sociale, politieke en ecologische gevolgen. Eerst alleen, later met collega’s. Er bleek geen echte reden te zijn waarom het niet zou kunnen.’
Technisch wordt het niet makkelijk, maar de Noordzee zit mee. Tussen Frankrijk en Engeland is de diepte nog geen 100 meter. Tussen Schotland en Noorwegen is het gemiddeld 127 meter diep; alleen vlak voor de kust van Noorwegen is de diepte 321 meter. ‘Maar dankzij de aanleg van boorplatforms, die tot dieptes van 500 meter in de zeebodem vastgezet kunnen worden, denken we dat het mogelijk is’, zegt Groeskamp. ‘De aanleg van de NEED lijkt technisch haalbaar.’
Dan de bouwmaterialen. ‘Als je de hele dam van zand maakt, kost dat evenveel zand als er in een jaar wereldwijd gewonnen wordt’, zegt Groeskamp. Dat is veel, maar te overzien als je je bedenkt dat de bouw vijftig tot honderd jaar zal duren.
Onmogelijke alternatieven
Het zou een gigantisch project worden, maar als er niets gedaan wordt om de zeespiegelstijging tegen te gaan, dan lijkt het de meest voordelige oplossing voor een groot deel van Europa. Bij de 2 meter zeespiegelstijging die voor de komende eeuw voorspeld wordt, staat het leefgebied van 25 miljoen Europeanen onder water.
Een alternatieve oplossing is een grootschalige, georganiseerde volksverhuizing. Maar dat betekent dat je ergens anders woningen en infrastructuur moet opbouwen. Dat kost misschien meer bouwmaterialen dan de dam. Ook zal zo’n onderneming op protest stuiten, omdat mensen niet graag weg willen. Bovendien blijft bij het bouwen van een dam cultureel erfgoed behouden.
Groot zoetwatermeer
NEED zal wel enorme gevolgen hebben voor de natuur. Het getij zal verdwijnen. En doordat rivierwater de zee in blijft stromen, moet er met enorme pompen water uit gepompt worden. Daardoor zal de Noordzee langzaam in een zoetwatermeer veranderen, met een compleet ander ecosysteem.
‘Dat dit soort oplossingen misschien echt het beste toekomstscenario zijn, is heel bizar’, zegt Groeskamp. ‘Het zegt iets over het probleem dat boven ons hoofd hangt. Als klimaatverandering doorzet en de zeespiegel stijgt, is geen enkele oplossing meer makkelijk. Alles zal leiden tot spanningen en veel geld kosten. Als je daarnaar kijkt, lijkt de dam voor de zeespiegelstijging bij Europa de meest voordelige oplossing. Maar je moet het niet willen.’
