Dat grote hoeveelheden zout eten slecht is voor je bloeddruk, wisten we al. Maar nu blijkt het je lichaam ook te verzwakken in de strijd tegen bacteriële infecties.
Kant-en-klaarmaaltijden, pizza, soep uit een pakje, chips, bewerkt vlees… Allemaal zijn ze berucht om hun grote hoeveelheden zout. In Nederland krijgt 75 procent van de bevolking meer zout binnen dan aanbevolen. Gemiddeld consumeren volwassen mannen per dag 9,1 gram zout en vrouwen 6,7 gram zout, terwijl het aanbevolen maximum in ons land ligt op 6 gram zout per dag. En dat is zelfs een gram meer dan de Wereldgezondheidsorganisatie aanraadt.
We eten dus te veel zout. Het was al bekend dat we daarmee ons risico op een hartaanval of herseninfarct vergroten. Maar er zijn nog meer schadelijke gevolgen: onze zoutinname verzwakt ook een deel van ons immuunsysteem, blijkt uit onderzoek van biomedicus Kataryzna Jobin en immunoloog Christian Kurts van het universitair ziekenhuis in Bonn.
Uitzondering
Die vinding kwam als een verrassing, want eerder onderzoek liet juist zien dat de activiteit van immuuncellen in de huid bij infecties met parasieten verbetert bij een verhoogde zoutinname. Hierdoor concludeerden sommige onderzoekers dat het immuunsysteem in het algemeen verbetert door meer zout te eten. Volgens Jobin laat hun onderzoek zien dat deze generalisatie niet op gaat.
Jobin heeft hier twee verklaringen voor. Als eerste zorgt het lichaam ervoor dat de zoutconcentratie in het bloed en de organen grotendeels hetzelfde blijft. Als dat niet gebeurde, zouden belangrijke biologische processen in het gedrang komen. Een uitzondering hierop is de huid: die functioneert als het zoutreservoir van het lichaam en neemt dus meer zout op dan andere organen. Dat is waarom een verhoogde zoutinname zo goed werkt voor bepaalde huidziekten.
Andere delen van het lichaam worden niet blootgesteld aan het extra zout. De nieren filteren het uit je bloed en het zout verlaat het lichaam via de urine. Hier komt de tweede verklaring van Jobin om de hoek kijken. De nieren hebben een sensor die de zout-uitscheidende functie activeert. Maar als ongewenste bijwerking van die activatie stapelen bepaalde stoffen, glucocorticoïden, op in het bloed.
Absurd veel zout
Deze glucocorticoïden remmen de werking van de meest voorkomende immuuncellen in het bloed, granulocyten. Granulocyten vallen vooral bacteriën aan. Als ze minder goed werken, worden bacteriële infecties dus erger.
Dit lieten de onderzoekers zien in muizen met een infectie van de listeria-bacterie. Deze bacterie komt onder andere voor op besmet eten en zorgt voor koorts, overgeven en bloedvergiftiging. ‘Eerst zetten we een deel van de muizen op een zoutrijk dieet. In de milt en lever van deze dieren telden we honderd tot duizend keer meer ziekteverwekkers dan in muizen met een normaal dieet’, zegt Jobin.
Biochemicus Harry Wichers van Wageningen University & Research plaatst wel een kanttekening: ‘Er is flink wat zout toegevoegd aan het dieet van deze muizen.’ Wichers doet zelf onderzoek naar de relatie tussen het immuunsysteem en voedsel. Dat zoutrijke dieet bij muizen bestond uit eten met 1,7 procent zout en extra zout in hun drinkwater. Als je dat vergelijkt met mensen, die ongeveer twee kilogram voedsel eten op een dag, zouden ze 34 gram zout binnenkrijgen. Dat is absurd veel.
Slechte afweerfunctie
De Duitse onderzoekers keken ook naar wat een hogere zoutinname met mensen doet. Daarbij lieten ze vrijwillige proefpersonen zes gram zout extra eten per dag. ‘Dat is ongeveer evenveel als er in twee fastfoodmaaltijden zit. Twee hamburgers en twee porties friet bijvoorbeeld’, zegt Kurts. Die zes gram extra is een stuk realistischer dan hoeveel de muizen gevoerd kregen.
Na een week namen de onderzoekers bloed af bij de proefpersonen en keken ze naar de granulocyten in het bloed. Die bleken veel slechter te functioneren dan voordat de proefpersonen begonnen aan hun zoutrijke dieet.
Groter niveau
‘Alleen door onderzoek in een volledig organisme konden we het complexe circuit van zoutinname tot een verzwakt afweersysteem ontrafelen’, benadrukt Kurts.
Het is heel belangrijk dat dit onderzoek laat zien dat de relatie tussen de niveaus van stoffen zoals glucocorticoïden en het immuunsysteem niet los van elkaar bekeken kunnen worden, zegt Wichers. Onderzoekers moeten niet alleen in losse cellen in het lab kijken, maar ook in complete organismen waar je de effecten op groter niveau ziet.
De relatie van een hoge zoutinname op het immuunsysteem is toch niet eenduidig, zegt Wichers. ‘Het immuunsysteem bestaat uit allemaal organen, cellen en moleculen en ze hebben alleen naar granulocyten gekeken. Andere immuun cellen worden actiever door veel zout.’
