Antropoloog en evolutiebioloog Robin Dunbar bestudeerde tientallen jaren menselijke relaties, sociale binding en het belang van aanraking en grooming – elkaar uiterlijk verzorgen – voor het opbouwen en onderhouden van onze band met anderen. Een groot deel van de wereld bevindt zich op dit moment in lockdown en mag geliefden en vrienden niet persoonlijk zien. New Scientist vroeg Dunbar naar de gevolgen hiervan.
Hoe belangrijk zijn aanraking en persoonlijk contact in onze relaties?
‘Bij alle zoogdieren, wij mensen inbegrepen, activeert grooming het endorfinesysteem. Dit systeem verlicht stress en pijn. Studies naar hersenbeelden van mensen die gestreeld worden, laten zien dat hun endorfinereceptoren volkomen doorslaan. We strelen, knuffelen en raken onze goede vrienden en familie veel meer aan dan we denken. Het gebeurt allemaal in ons onderbewuste.
Niet alleen maakt dit je gelukkig, doordat er endorfinen vrijkomen die je pijngrens verhogen en je laten ontspannen en meer vertrouwend maken. Ook geeft dit je immuunsysteem een duw in de goede richting. Je wordt resistenter tegen ziektes.’
Maakt u zich zorgen over mensen die zonder dit soort aanraking moeten doen vanwege de pandemie of andere problemen?
‘Op korte termijn zou ik voor de meeste mensen zeggen van niet. Alles hangt ervan af hoe lang dit duurt. Het is duidelijk dat de verwachting is dat het maar voor een paar maanden is en dat we daarna terug kunnen naar normaal. En in de tussentijd kun je dezelfde endorfinesystemen activeren door bijvoorbeeld te gaan hardlopen.’
Zijn er sociale manieren om deze reactie aan te zetten?
‘Om onze sociale kringen te vergroten, hebben we manieren ontdekt om het endorfinesysteem te activeren die niet afhangen van aanraking. Zoals zingen vanaf balkons en op straat. Al dat soort dingen gebruiken we om onze sociale kring te vergroten.
Fysieke verzorging van elkaar is erg intiem. Dat is wat uiteindelijk bij apen het formaat van hun sociale groepen beperkt. Die hebben niet genoeg tijd op een dag om meer dan een vast aantal individuen te verzorgen. De kwaliteit van de relatie hangt af van de tijd die ze erin investeren. Dus naar buiten gaan en klappen voor gezondheidszorgmedewerkers en dergelijke maakt waarschijnlijk dat je je beter voelt.’
Dus iets doen met anderen versterkt het effect dat je je beter voelt?
‘Ja. We ontdekten dit tien jaar geleden voor het eerst in een onderzoek met roeiteams. We lieten zien dat alleen door te roeien op machines in de fitnesszaal er al een toename is in de pijngrens en endorfine-afgifte. Maar toen we de roeimachines koppelden aan een virtuele boot zodat de roeiers samen en synchroon roeiden, schoot de endorfine-afgifte zonder extra inspanning met ongeveer 100 procent omhoog.’
Kunnen we de voordelen van gedeelde activiteiten – zoals samen lachen of zingen – ook benutten via videochat?
‘Daar hebben we niet direct naar gekeken, maar we hebben wel gekeken naar hoe voldaan of gelukkig mensen zich voelen nadat ze met vrienden communiceerden via verschillende media. Skype en face-to-face-video zijn een klasse apart. Als je iemand ziet, maakt het een enorm verschil dat je de glimlach al op hun gezicht kunt zien verschijnen voordat je je grap hebt afgemaakt.’
Denkt u dat er positieve dingen uit deze lockdown komen wat betreft hoe we met elkaar verbinden?
‘We hebben al gezien dat mensen gaan Skypen of Zoomen met vrienden of verre familie en zeggen: ‘Dit is gestoord. Waarom hebben we dit nooit eerder gedaan?’ Dat kan best doorzetten.
Het haalt ook het probleem van afstand helemaal weg. Er is een sterk effect op het gebied van sociale netwerken, genaamd de dertig-minuten-regel. Die regel schrijft voor hoe lang je bereid bent te reizen om iemand te zien. Video en andere digitale media verminderen deze impact.
Een groot deel van de mensen heeft nu veel meer contact met vrienden en familie dan eerder. En ik denk dat als de lockdown wordt opgeven, mensen een grote inspanning zullen leveren om vrienden en familie te bezoeken.’
