Het is wetenschappers gelukt om hartspiercellen in muizen te laten regenereren. Dat deden ze door handig gebruik te maken van een gen dat normaal gesproken kanker helpt zich te verspreiden.
Na een hartaanval verliest het hart van een volwassene tot wel een miljard hartspiercellen. Dat verlies vermindert de kracht van het hart en zorgt voor littekenvorming, hartfalen en uiteindelijk de dood.
‘En hartspiercellen die verloren gaan bij een infarct kunnen niet vervangen worden’, vertelt moleculair bioloog Jeroen Bakkers van het Hubrecht Instituut in Utrecht. Helemaal herstellen van schade aan het hart is daardoor niet mogelijk. Daarom zijn veel mensen op zoek naar manieren om de hartspiercellen te laten delen. Medisch geneticus Catherine Wilson van de Universiteit van Cambridge lijkt zo’n manier op het spoor te zijn.
Overactief gen
Wilson onderzocht wat er gebeurt als je een gen dat zorgt voor kankerverspreiding, het Myc-gen, uitzet in muizen. Daarvoor experimenteerde ze ook met het tegenovergestelde: het gen overactief maken.
Ze zag dat daarbij in veel organen, waaronder de longen en lever, enorme aantallen cellen massaal begonnen te delen en kanker ontstond. In het hart gebeurde echter weinig.
Wat bleek? In het hart waren de cellen ook nog afhankelijk van een eiwit, Cycline T1. Toen Wilson en collega’s het Myc-gen en dit eiwit allebei aanzetten, begonnen de cellen wel te delen. Het hart van de muizen herstelde.
Levens verbeteren
Als dezelfde truc ook bij mensen blijkt te werken, zou dat een enorme stap voorwaarts kunnen betekenen. Met 240.000 patiënten met hartfalen in Nederland en wereldwijd jaarlijks 23 miljoen, kunnen veel levens verbeteren met een medicijn dat het hart laat herstellen.
‘Tot nu toe is er nog geen enkele manier gevonden om hartziektes te genezen’, zegt Wilson in een persbericht. ‘Met de juiste medicijnen kan alleen het verloop van de ziekte vertraagd worden.’ ‘Celdeling in het hart is beperkt’, licht Bakkers toe. ‘Er zijn geen stamcellen die de schade kunnen herstellen.’
Dat hartspiercellen in muizen kunnen herstellen, is overigens niet nieuw. In 2004 kwam een onderzoeksgroep uit Indianapolis in de Verenigde Staten hier al achter. Deze wetenschappers ontdekten dat hartspiercellen van muizen kunnen herstellen als Cycline D-eiwitten aanwezig zijn. En in 2018 ontdekte een onderzoeksgroep uit San Francisco dat je hetzelfde kunt bereiken door verschillende genen in muizen overactief te maken. Bovendien stelde deze groep vast dat dit ook werkt in menselijke hartspiercellen.
Zebravissen
Dat het hart ook kan herstellen door een combinatie van het overactief maken van genen en eiwitten is nieuw in het onderzoek van Wilson. ‘Het Myc-gen doet alleen niets, Cycline T ook niet – hoewel ze dat voor Cycline T niet getest hebben’, legt Bakkers uit. ‘De combinatie van de twee geeft een verhoging van celdeling.’
Bakkers doet zelf vooral onderzoek bij zebravissen, die van nature wel hun hart kunnen laten herstellen. Hij merkt op dat het onderzoek van Wilson en haar team daar een link naar legt. ‘De factoren die ze vinden, staan bij zebravissen van nature aan en in het volwassen hart van mensen en muizen niet.’ Dat ondersteunt de resultaten van dit onderzoek. Hoewel, merkt Bakkers op, ze vooral kijken naar de samenhang tussen enerzijds het Myc-gen en Cycline T en anderzijds het herstel van de hartspiercellen. Daardoor weten ze niet zeker of factoren het herstel ook direct veroorzaken.
