Een nieuwe stof doodt superbacteriën, die resistent zijn tegen de huidige antibiotica, in een petrischaaltje in het lab. Als de stof veilig gebruikt kan worden bij mensen, kan hij leiden tot een nieuwe behandelmethode voor antibioticaresistentie bacteriën.
Sinds de jaren veertig redden antibiotica levens door bacteriële infecties te bestrijden. Helaas zorgt veelvuldig gebruik van deze geneesmiddelen ervoor dat bacteriën er resistent tegen worden. Door de blootstelling aan antibiotica zijn ze zo geëvolueerd dat ze er een beschermingsmechanisme tegen het geneesmiddel hebben ontwikkeld.
Door deze groeiende antibioticaresistentie zullen er steeds meer bacteriën zijn die vervelende of zelfs dodelijke infecties veroorzaken en die niet meer uitgeschakeld kunnen worden. ‘Dat is een groot probleem dat veel levens en geld kan gaan kosten’, mailt Jim Thomas, hoogleraar bio-inorganische chemie aan de Engelse Universiteit van Sheffield.
De meest recente, nieuwe soorten antibiotica werken slechts bij een beperkt aantal bacteriën. De stof van Thomas en collega’s lijkt daarentegen een breed spectrum aan bacteriën aan te pakken. ‘In een petrischaaltje werkt het voor alle ziekteverwekkers die we hebben geprobeerd’, vertelt Thomas. ‘Waaronder enkele die resistent zijn tegen alle eerder beproefde antibiotica.’
Lastig doordringbare celwanden
Het middel schakelt de ziekmakende bacteriën uit door door hun celwand heen te dringen en in te werken op het bacteriële DNA. Opmerkelijk is dat de stof zowel door de celwand van grampositieve als van gramnegatieve bacteriën komt. Die twee hebben sterk verschillende celwanden.
De gramnegatieve bacteriën, die bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor longontstekingen en blaasontstekingen, hebben lastig doordringbare celwanden. Daardoor is deze soort moeilijker te bestrijden dan grampositieve bacteriën.
Unieke aanpak
‘Het is een interessant onderzoek’, zegt hoogleraar Nathaniel Martin van de Universiteit Leiden, die er zelf niet bij betrokken was. ‘De stof werkt op het DNA van bacteriën, in tegenstelling tot de huidige antibiotica. Die richten zich meestal op de celwand of op bepaalde bacteriële eiwitten om de bacterie uit te schakelen.’
Die unieke aanpak kan een voordeel zijn, maar ook een risico, legt Martin uit. De bacteriële celwand en eiwitten verschillen namelijk duidelijk van die van menselijke cellen, maar dat geldt niet voor DNA. Het is dus belangrijk om uit te zoeken wat voor invloed dit middel heeft op ons eigen DNA. Martin: ‘Voordat we enthousiast worden moet eerst goed uitgezocht worden wat deze stof doet met menselijke cellen.’
Thomas beaamt dat: ‘Er is nog veel onderzoek nodig voordat we zelfs maar kunnen beginnen met tests bij mensen. Het zal minstens vijf tot tien jaar duren voordat gebruik in klinieken mogelijk is.’ Áls de stof inderdaad veilig en werkzaam blijkt voor mensen.
Niet veel aan te verdienen
Martin hoopt dat het belang van de ontwikkeling nieuwe antibiotica duidelijker wordt buiten de wetenschappelijker wereld. ‘Ik ben optimistisch over wat er wetenschappelijk mogelijk is, maar op dit moment is er vanuit farmaceutische bedrijven weinig interesse, omdat er niet veel aan te verdienen is. Er zijn nu nog genoeg goedkope, goed werkende antibiotica. Daarom is er nog geen financiële prikkel om in te zetten op nieuwe middelen.’