De wolken van Venus bevatten misschien een vorm van leven. Zo’n 50 tot 60 kilometer boven het oppervlak zijn kleine hoeveelheden fosfine aangetroffen – een gas dat geproduceerd wordt door micro-organismen.
Fosfine zit ook in de atmosfeer van de aarde. Op onze planeet wordt het gas geproduceerd door micro-organismen en menselijke technologie. Voor zover bekend zijn er geen niet-biologische mechanismen op Venus waarbij fosfine tevoorschijn komt. Het zou dus door buitenaardse microben aangemaakt kunnen zijn.
Een team van astronomen, geleid door Jane Greaves van de Cardiff University in het Verenigd Koninkrijk, bestudeerde Venus met de James Clerk Maxwell Telescope in Hawaii en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array in Chili. De metingen van beide telescopen vertoonden tekenen van fosfine in de Venuswolken. Het resultaat is gepubliceerd in Nature Astronomy.
Verrassing
De vondst kwam als een volslagen verrassing. ‘Het is vreemd om in die omgeving fosfine waar te nemen. Het hoort daar niet’, zegt David Grinspoon van het Planetary Science Institute in de Amerikaanse staat Arizona, niet betrokken bij het onderzoek. ‘Het gas wordt er vernietigd. Er moet dus een bron zijn’, zegt hij. Met andere woorden: de hoeveelheid fosfine moet op een of andere manier voortdurend worden aangevuld.
Op aarde kan fosfine alleen geproduceerd worden in laboratoria of door micro-organismen. Het komt ook voor diep onder het oppervlak van reuzenplaneten zoals Jupiter en Saturnus. In die planeten wordt het echter gevormd op een manier die op Venus onmogelijk is, omdat daar niet de juiste omstandigheden heersen.
De onderzoekers testten allerlei verklaringen voor de aanmaak van fosfine op Venus – van chemische processen in de atmosfeer tot vulkanisme en bezorging door een meteoriet. Al die ideeën konden echter niet de waargenomen hoeveelheid fosfine verklaren.
‘We hebben aan elk proces gedacht waarbij fosfine kan worden aangemaakt. Bij geen van die processen komt de fosfineproductie ook maar in de buurt van de hoeveelheden die we tegenkwamen’, zegt onderzoeker Clara Sousa-Silva van het Massachusetts Institute of Technology in de VS. ‘We zijn door onze verklaringen heen.’
Venusianen
Er zijn nu nog maar twee overgebleven scenario’s. Het eerste: er is iets aan de gang in de wolken van Venus dat we niet begrijpen. Het tweede: datgene wat al die fosfine produceert, is iets levends. ‘Het komt erop neer dat het ofwel een storm in een glas water is, of dat we Venusianen hebben gevonden – en dat zou ongelooflijk zijn’, zegt Sousa-Silva. ‘Het feit dat dit ook maar een mogelijkheid is, is voor mij echt adembenemend.’
Het idee dat er leven rondzweeft in de wolken van Venus komt niet helemaal uit het niets. Aan het oppervlak mag de atmosfeer verpletterend dicht en heet zijn, maar tussen de wolken is die relatief gematigd. ‘Al decennialang zijn er mensen die beweren dat Venus misschien wel bewoonbaar is’, zegt Paul Byrne van de North Carolina State University in de VS. ‘Tot nu toe was het slechts een vermoeden, was Venus een plek waar biologische processen in theorie mogelijk waren. Nu hebben we deze fosfine.’
Greaves is nu met haar collega’s bezig om de fosfinewaarnemingen met gedetailleerdere metingen te bevestigen. Om zeker te weten waar het gas vandaan komt, zullen we waarschijnlijk een ruimtesonde naar Venus moeten sturen om de boel van dichtbij te bekijken. ‘Je wilt de atmosfeer binnendringen en er een monster van nemen om te zien wat er is’, zegt Byrne.
Als dergelijke monsters ook maar piepkleine microben zouden bevatten, dan zou onze buurplaneet onze ideeën over hoe leven eruit kan zien en hoe het ontstaat op z’n kop zetten.
