Astronomen hebben in een ver sterrenstelsel vermoedelijk een explosie van hoogenergetische straling waargenomen. Die explosie vond ongeveer 400 miljoen jaar na de oerknal plaats. Daarmee is het de oudste gammaflits die ooit is waargenomen.
Astronoom Linhua Jiang van de Universiteit van Peking verrichtte samen met zijn collega’s onderzoek met het Keck-observatorium op Hawaï. De astronomen bestudeerden GN-z11: het oudste bekende sterrenstelsel in het heelal. Ze zagen dat het stelsel een kleine drie minuten lang honderden keren helderder was dan normaal.
De astronomen schrijven dit toe aan een gamma ray burst oftewel gammaflits. Dat is een extreem lichtkrachtige gebeurtenis die weleens in sterrenstelsels wordt waargenomen. Vermoedelijk vindt die plaats wanneer bepaalde reuzensterren een supernova-explosie ondergaan.
Uitdijing
We zien het stelsel GN-z11 zoals het er 13,4 miljard jaar geleden uitzag. Dat betekent dat het een van de eerste sterrenstelsels was dat zich na de oerknal heeft gevormd.
Het stelsel bevindt zich echter niet op 13,4 miljard lichtjaar afstand van de aarde, maar op maar liefst 32 miljard lichtjaar. Dat komt door de uitdijing van het heelal. Die uitdijing verlengde eveneens de duur van de gebeurtenis die Jiang en zijn collega’s zagen. Waarschijnlijk duurde die in werkelijkheid maar ongeveer 20 seconden.
Tot dusver was de verste en dus oudste bekende gammaflits er eentje die ongeveer 500 miljoen jaar na de oerknal plaatsvond. Als de waarneming bevestigd wordt, is de flits in GN-z11 dus de oudste die ooit is gezien.
Actiever
De vondst wijst erop dat sterrenstelsels in het jonge heelal een stuk actiever waren dan gedacht. Gammaflitsen zijn namelijk volgens de huidige theorieën extreem zeldzaam. ‘De kans dat je in een bepaald stelsel een gammaflits waarneemt, is bijna nul’, zegt Jiang. ‘Als je een sterrenstelsel een miljoen jaar lang zou observeren, zou je waarschijnlijk slechts een paar gammaflitsen zien. Daarom is dit resultaat zo verrassend.’
Het is nog niet duidelijk of de waargenomen gebeurtenis ook veroorzaakt kan zijn door een verdwaald signaal van een satelliet of iets anders binnen het zonnestelsel, zoals een passerende planetoïde. Hoewel dit onwaarschijnlijk is, kunnen we het volgens Jiang nooit helemaal uitsluiten, aangezien de gebeurtenis al voorbij is.
Desondanks wijzen de helderheid en de duur van de gebeurtenis op een gammaflits. Wellicht kunnen er nog meer van dit soort oeroude explosies worden gevonden. ‘Of we hebben enorm veel geluk gehad, of gammaflitsen komen vaker voor dan we dachten’, aldus Jiang.
De resultaten zijn gepubliceerd in Nature Astronomy.
