Ongeveer een derde van de ijsplaten die enorme gletsjers op Antarctica tegenhouden, dreigt door de klimaatverandering in te storten. Dat blijkt uit nieuwe prognoses.

Met computermodellen onderzochten klimaatwetenschappers Christoph Kittel van de Universiteit van Luik en Ella Gilbert van de Britse Universiteit van Reading wat er gebeurt wanneer de wereld met 4 graden Celsius opwarmt ten opzichte van het pre-industriële niveau. Het blijkt dat er dan bij 34 procent van de ijsplaten op Antarctica smeltwater op het oppervlak zal liggen. Dat kan ertoe leiden dat ze instorten. Het smeltwater zorgt er namelijk voor dat het ijs barst en uiteenvalt, een proces dat bekendstaat als hydrofracturing.

Het cijfer daalt tot 18 procent als de temperatuurstijging beperkt blijft tot 2 graden Celsius. De wereld is momenteel op weg naar een stijging van 2,9 graden. Maar als we de klimaatplannen en de netto-nuldoelstelling behalen, zou dat cijfer dalen tot 2,1 graden. ‘De boodschap is: hoe minder opwarming, hoe beter’, zegt Gilbert.

Zonder schild

Gilbert en Kittel gebruikten een klimaatmodel met een veel hogere resolutie dan eerder onderzoek, met rastervlakken van 35 kilometer doorsnee in plaats van honderden kilometers. Het model geeft ook een nauwkeuriger beeld van de wolkenfysica. Dat is van groot belang, omdat het instortgevaar afhangt van hoeveel sneeuwval er is om het ijsverlies te compenseren. Het grote verschil tussen het 4- en het 2-graden-scenario, is dat het smelten van de ijskap bij 4 graden sneller toeneemt dan de sneeuwval.

De Larsen C-ijsplaat aan de oostkant van het Antarctisch Schiereiland, waar in 2017 een enorme ijsberg afbrak, bleek een van de gebieden te zijn die het meeste risico lopen.

‘Deze studie toont aan dat het smelten zich zuidwaarts zal verspreiden, naar delen van het continent waar enorme reservoirs van landijs hun beschermende barrière kunnen verliezen’, zegt hoogleraar aardobservatie Andrew Shepherd van de Britse Universiteit van Leeds, die niet betrokken was bij het onderzoek. ‘Als dat gebeurt, kunnen we langs elke kustlijn van onze planeet een snelle stijging van de zeespiegel verwachten.’

Nog preciezer

Het onderzoek geeft niet aan hoeveel de zeespiegel zou stijgen als de ijsplaten instorten en de gletsjers erachter vrijkomen. ‘Mijn gevoel zegt dat het mogelijk tientallen centimeters zou kunnen bijdragen als ze zouden instorten’, zegt Gilbert. Het vermijden van 10 centimeter zeespiegelstijging zou wereldwijd 10 miljoen minder mensen blootstellen aan overstromingsrisico’s.

Glacioloog Helene Seroussi van NASA’s Jet Propulsion Lab, die geen deel uitmaakte van het onderzoeksteam, zegt het gebruik van een model met een hogere resolutie de grote vooruitgang van de studie is. Hoewel het onderzoek ijsplaten identificeert die zouden kunnen barsten, zegt Seroussi dat verdere analyse van de manier waarop individuele ijsplaten bewegen nodig is om uit te zoeken welke ijsplaten daadwerkelijk zullen instorten.