Het EK voetbal komt eraan, en ongetwijfeld zullen sommige wedstrijden eindigen met een strafschoppenserie. Met name voor Nederlandse voetbalfans is dat een angstig vooruitzicht. Hersenonderzoek van de Universiteit Twente kan misschien voorkomen dat Oranje straks het zoveelste penaltytrauma oploopt.
Voor een profvoetballer is het normaal gesproken simpel om een bal vanaf 11 meter afstand hard en zuiver in het doel te schieten. Maar onder druk verandert dat volledig. Wanneer het hele land meekijkt, kan een topspeler de bal zomaar huizenhoog overschieten – denk aan Jaap Stam tijdens Euro 2000.
Hoe kun je voorkomen dat spelers in zo’n situatie onder de druk bezwijken? Wetenschappers van de Universiteit Twente denken het antwoord te weten: vooral niet te veel nadenken.
Headset
De wetenschappers onderzochten als eersten ter wereld het brein van voetballers die een penalty nemen. Het was volgens hen ook de eerste keer dat de hersenen van mensen die onder hoge druk iets moeten doen buiten het lab werden onderzocht.
In het experiment moesten 22 deelnemers elk 15 penalty’s nemen. Sommigen van hen waren ervaren voetballers, andere niet. De penalty’s werden onder verschillende omstandigheden genomen. De ene keer was de keeper vriendelijk, de andere keer probeerde die de nemer à la Tim Krul uit zijn concentratie te halen. Ook was er soms een prijs te verdienen.
Alle deelnemers droegen een headset. Daarmee werd via de zogeheten fNIRS-techniek hun hersenactiviteit gemeten. Zo konden de onderzoekers zien welke breingebieden voor, tijdens en na het nemen van elke strafschop actief waren.
Automatische piloot
Bij spelers die onder druk goed presteerden, bleken vooral de hersengebieden actief die betrokken zijn bij het uitvoeren van handelingen. Met andere woorden: ze namen de penalty op de automatische piloot.
Spelers die minder presteerden en zich bovendien nerveus voelden, vertoonden met name veel activiteit in de prefrontale cortex. Dat hersengebied is betrokken bij het langetermijndenken. De voorzichtige conclusie van het onderzoek is daarom: spelers die te veel nadenken over de mogelijke gevolgen van hun penalty, zijn eerder geneigd om onder de druk te bezwijken.
Hersenchirurgen
De onderzoekers denken dat hun resultaat voetballers kan helpen. Door hun eigen hersenactiviteit met de fNIRS-techniek te monitoren, zouden ze kunnen leren om op het juiste moment de juiste gebieden te activeren. Wees dus niet verbaasd als je de Oranjeselectie straks met een badmuts vol elektroden op het trainingsveld ziet.
De onderzoekers stellen daarnaast dat ook andere mensen die onder druk moeten presteren baat kunnen hebben bij een dergelijke trainingstechniek. Als voorbeeld noemen ze hersenchirurgen in opleiding.
Speculatief
Er zijn wel wat kanttekeningen bij het onderzoek te plaatsen. De deelnemers waren geen profvoetballers. Bovendien was de ‘druk’ die ze tijdens het experiment ondervonden niets vergeleken bij wat een penaltynemer op een groot kampioenschap moet doorstaan.
Verder zijn er wel wat verbanden, maar geen oorzaak-gevolgrelaties aangetoond tussen de hersenactiviteit in bepaalde gebieden en het benutten of missen van een penalty. Dat maakt de conclusies nog erg speculatief. Wel komen ze volgens de onderzoekers overeen met de huidige theorieën over hersenactiviteit.
Niet nadenken!
Als het straks bij het EK op strafschoppen aankomt, zou je op basis van dit onderzoek wel één ding aan de spelers van het Nederlands elftal adviseren: denk vooral niet te veel na. Voor mensen die zichzelf met een lijgerwelp op de foto zetten of complottheorieën over corona verspreiden, zou dat toch geen al te groot probleem moeten zijn.
