De maatregelen om het gat in de ozonlaag te dichten, hebben een onverwacht bijeffect. Klimaatonderzoekers vermoeden dat het verbod op de productie van cfk’s en aanverwante stoffen ook de opwarming van de aarde tegengaat.
Sinds een jaar of vijftien is de opwarming van de aarde afgevlakt. Volgens natuurkundigen van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM) is die ‘klimaatveranderingpauze’ het bijeffect van mondiale afspraken om het gat in de ozonlaag te dichten. In het tijdschrift Nature Geoscience tonen de onderzoekers deze week aan dat de ontwikkelingen in de gemiddelde temperatuur op aarde overeenkomen met die van concentraties broeikasgassen in de atmosfeer. De recente afvlakking van de temperatuurstijging blijkt daarbij onder meer parallel te lopen aan een afvlakking van atmosferische concentraties van cfk’s.
De resultaten voegen een nieuw hoofdstuk toe aan het klimaatdebat. In dezelfde periode dat de temperatuurstijging afremde, nam het CO2-gehalte in de atmosfeer namelijk wel onverminderd exponentieel toe. De ‘klimaatveranderingpauze’ is daarom door klimaatsceptici genoemd als aanwijzing dat de temperatuurstijging van de afgelopen anderhalve eeuw niet door de mens kan zijn veroorzaakt. De onderzoekers van UNAM weerleggen dat argument nu dus door behalve CO2 ook andere broeikasgassen te beschouwen. ‘Paradoxaal genoeg,’ schrijven ze, ‘heeft de recente afname van de temperatuurstijging, die door klimaatsceptici als bewijs is aangevoerd dat de mensheid niet verantwoordelijk kan zijn voor de verandering van het klimaat, een menselijke oorzaak.’
De afspraken met als doel om het gat in de ozonlaag te dichten, staan beschreven in het Montréalprotocol uit 1987. Dat protocol werd in 1989 van kracht en legde een ban op de productie van halonen, ofwel koolwaterstoffen waarvan één of meerdere waterstofatomen zijn vervangen door halogenen als fluor, broom en chloor. Tot die stoffen behoren de bekende cfk’s (chloorfluorkoolstofverbindingen), die worden gebruikt als drijfgas in spuitbussen en als koelmiddel in koel-, vries-, en airconditioningsinstallaties. Omdat halonen onder invloed van zonnestraling ozon (O3) omzetten in zuurstof (O2), leidde het wereldwijde gebruik ervan tot aantasting van de ozonlaag.
Afbraak van ozon is echter niet het enige schadelijke effect van halonen. Halonen dragen ook bij aan het broeikaseffect. Sommige halonen zijn zelfs 100 tot 10.000 maal agressievere broeikasgassen dan koolstofdioxide. Het verbod op de productie van halonen kon op die manier leiden tot een dubbelslag: niet alleen kreeg de ozonlaag kans om te herstellen, ook remde het de opwarming van de aarde af.