Tekenen van de ziekte van Parkinson kun je opsporen in de neus, jaren voordat mensen duidelijkere symptomen van de aandoening ontwikkelen, blijkt uit nieuw onderzoek. Een simpele test kan mogelijk een vroege diagnose stellen.

Deze ontdekking kan leiden tot de ontwikkeling van een wattenstaafjestest in je neus voor de ziekte van Parkinson, vergelijkbaar met de tests voor het coronavirus. Ook kan de vondst licht werpen op de oorzaken van de ziekte, zegt hoogleraar neurologie Werner Poewe van de Medische Universiteit van Innsbruck in Oostenrijk.

Vouwfout

De ziekte van Parkinson is een aandoening die gepaard gaat met trillingen en moeilijkheden bij het bewegen. Hij begint meestal op latere leeftijd. De oorzaak is het afsterven van hersencellen die het signaalmolecuul dopamine aanmaken. Deze cellen sterven af door de ophoping van een defecte versie van een eiwit genaamd synucleïne. Wanneer sommige synucleïnemoleculen verkeerd worden opgevouwen, verspreidt dit zich naar andere moleculen, als een rij dominostenen die omvalt.

De laatste jaren zijn er steeds meer aanwijzingen dat synucleïne in sommige gevallen verkeerd wordt gevouwen in de darm en dat die variant zich via lange zenuwvezels verspreidt naar de hersenen. Maar sommige wetenschappers vermoedden een nasale oorsprong, omdat veel mensen met de ziekte van Parkinson een verminderde reukzin hebben, die vaak al jaren voor hun bewegingsproblemen begint.

Ontstaanswijze

Het team van Poewe zocht naar verkeerd gevouwen synucleïne in de neuzen van 63 mensen die een ander vroeg teken van parkinson hadden, namelijk een slaapstoornis. Bij deze stoornis beginnen mensen hun dromen uit te voeren. De oorzaak daarvan is het verlies van het hersenmechanisme dat ons tijdens de slaap bewegingsloos houdt. De onderzoekers namen met een uitstrijkje monsters van de cellen bovenin de neusholtes van deze mensen.

Ze ontdekten dat 44 procent van de mensen met de slaapstoornis verkeerd gevouwen synucleïne in hun neus had. Dit gold ook voor 46 procent in een andere groep van 41 mensen met bevestigde parkinson en 10 procent van 59 mensen van een vergelijkbare leeftijd die de aandoening niet hadden. Degenen die positief testten in deze laatste groep zouden ook in een vroeg stadium van de ziekte van Parkinson kunnen verkeren, aldus Poewe.

Mensen met de slaapstoornis die positief testten via het neusuitstrijkje hadden ook een ernstiger verlies van reuk. Dat suggereert dat defecte synucleïne inderdaad de oorzaak is van dit symptoom. Eén mogelijkheid is dat de problemen bij het vouwen van synucleïne bij sommigen beginnen in de neus en bij anderen in de darmen, en zich dan verspreiden naar de hersenen, zegt Poewe. Een andere mogelijkheid is dat synucleïne op meerdere plaatsen in het zenuwstelsel verkeerd begint te vouwen.

Hoe vroeger, hoe beter

Er zijn verschillende medicijnen in ontwikkeling die moeten voorkomen dat verkeerd gevouwen synucleïne zich verspreidt naar andere zenuwcellen. Als die effectief blijken, zou een neusuitstrijkje een gemakkelijkere test zijn dan de huidige manier om defecte synucleïne op te sporen, waarbij een monster van het hersenvocht van de wervelkolom wordt genomen, zegt Poewe. ‘Dit is het weefsel dat je het minst invasief kunt verkrijgen om te testen.’

‘Vroege diagnose wordt belangrijk in de toekomst als we betere medicijnen hebben,’ zegt hoogleraar moleculaire biologie Alfonso De Simone van Imperial College in Londen. ‘Hoe later je de diagnose krijgt, hoe meer schade je hebt aan je neuronen.’

Het verzamelen van zenuwcellen uit de top van de neusholte kan ook een diagnose stellen voor de ziekte van Creutzfeldt-Jakob, een andere, veel zeldzamere hersenaandoening die wordt veroorzaakt door het verkeerd vouwen van eiwitten.