Tijdens de rellen van de Franse Revolutie schreef Marie Antoinette liefdesbrieven aan de Zweedse graaf Axel von Fersen. Deze brieven zijn 230 jaar na dato eindelijk leesbaar geworden.
Met moderne scantechnieken werd onderscheid gemaakt tussen de inkt van de noodlottige koningin en die van Von Fersen, die over haar tekst heen had gekrabbeld. Dit deed hij waarschijnlijk om zijn goede vriendin en vermoedelijke geliefde te beschermen, zegt Anna Michelin, materiaaldeskundige aan de Sorbonne Universiteit in Parijs.
Zij en haar collega’s onderzochten op verzoek van het Frans nationaal archief vijftien brieven die van 1791 tot 1792 tussen Antoinette en Von Fersen waren uitgewisseld. Hoewel het grootste deel van elke brief leesbaar was, waren bepaalde woorden of delen verborgen onder dik geschreven lussen en willekeurige letters – vooral de J, L en de T. Die waren bedoeld om de brief te censureren. De forensische eenheid van de Franse politie had in de jaren 90 al een mislukte poging gedaan om de verborgen delen zichtbaar te maken. De technologie was op dat moment nog niet goed genoeg, zegt Michelin.
Inktsamenstelling
Dit jaar gebruikte Michelins team fluorescerende röntgenstraling om te focussen op metalen zoals koper, ijzer en zink in de inkt op de brieven. Omdat de verschillende inktsoorten in de brieven andere verhoudingen van deze elementen hadden, konden de onderzoekers hun scantechnieken hierop aanpassen. Hiermee ontcijferden ze de originele woorden onder de lagen krabbels. Soms moesten ze zelfs voor een enkel woord hun methode aanpassen, iets wat een paar uur kon duren.
Hun analyse loste ook het mysterie op van wie de brieven censureerde. Door de samenstelling van de inkt waarmee de woorden waren doorgekrast te vergelijken met de inkt van Von Fersens eigen schrift, konden de onderzoekers bevestigen dat Von Fersen zelf de woorden doorkraste.
‘Er waren waarschijnlijk politieke redenen om de brieven te bewaren’, zegt Michelin. Ze voegt daaraan toe dat het misschien de bedoeling was om een gunstiger beeld te schetsen van de koningin, die uiteindelijk in 1793 werd onthoofd met een guillotine. ‘Maar Von Fersen kon ook gewoon heel erg gehecht zijn geweest aan de brieven.’
Inhoud
Marie Antoinette schreef Von Fersen veel over de politieke situatie op dat moment, ook over hoe de koninklijke familie omging met de revolutie, zegt Michelin. De gecensureerde delen bevatten echter meer romantische taal, zoals ‘geliefde’ en ‘aanbidden’ en intieme zinnen als ‘Nee, niet zonder jou’ en ‘Jou, van wie ik hou en zal blijven houden tot mijn…’
Buitenechtelijke relaties waren heel gebruikelijk in de geschiedenis van het Franse koningshuis, en een romance tussen Marie Antoinette en Von Fersen zou niet verrassend zijn, zegt Michelin. Toch bevestigen de nieuw ontdekte woorden niet dat zij geliefden waren.
‘Correspondentie is altijd maar een deel van het verhaal’, zegt ze. ‘We schrijven, maar we schrijven niet altijd wat we denken. En wat we schrijven kan uitvergroot zijn door dramatische gebeurtenissen, zoals een revolutie. De koningin kon zich niet langer vrij bewegen, dus natuurlijk versterkte dat haar emoties. Je voelt dat echt in haar brieven.’
Helaas waren de scantechnieken van de onderzoekers nog steeds niet geavanceerd genoeg om de verborgen woorden in zeven brieven te ontcijferen. ‘Die blijven een mysterie’, zegt Michelin.