Eerst dachten wetenschappers dat ze afkomstig waren van een rechtop lopende beer. Nu is het vermoeden dat het stel 3,7 miljoen jaar oude voetstappen zijn achtergelaten door een onbekende mensachtige die liep als een catwalkmodel.
Oeroude voetafdrukken waarvan onderzoekers eerst dachten dat ze gemaakt waren door een beer die op twee poten liep, zijn in werkelijkheid gemaakt door een uitgestorven menssoort. Met deze ontdekking zijn er nu drie plekken met mensachtige voetafdrukken bekend in een gebied in Tanzania.
Het is niet duidelijk welke menssoort de voetafdrukken maakte. Volgens de wetenschappers van het nieuwste onderzoek komen ze niet overeen met de andere voetafdrukken in Laetoli, de plek in Tanzania waar het om gaat. Waarschijnlijk komen ze dus van een andere soort. Als dit klopt, zou dat betekenen dat er in dat gebied vroeger twee menssoorten naast elkaar leefden.
Wel of geen beer?
‘Ze zijn niet alleen niet afkomstig van een beer, ze zijn ook nog eens van een andere menssoort dan die van de andere voetafdrukken’, zegt Ellison McNutt, antropoloog aan de Ohio-universiteit in de Verenigde Staten.
De antropologen Peter Jones en Philip Leakey ontdekten de voetafdrukken in 1976. Bij opgravingen in Laetoli vonden ze vijf afdrukken op een plek die ze ‘vindplaats A’ noemden. Het spoor was achtergelaten in zachte vulkanische as die later in steen veranderde.
Hun collega Mary Leakey opperde dat de afdrukken misschien waren achtergelaten door een mensachtige. Later onderzoek leidde tot het vermoeden dat ze van een beer waren die op zijn achterpoten liep. Hierdoor raakte vindplaats A in de vergetelheid.
Gezamenlijke wandeling
Ondertussen werden er in Laetoli op een locatie een paar kilometer verderop nog meer voetafdrukken gevonden, waarvan wél zeker was dat ze van mensachtigen kwamen. Deze plek doopte men tot vindplaats G. Het spoor strekte zich 24 meter uit en bevatte afdrukken van drie mensachtigen die samen wandelden. Deze voetafdrukken zijn 3,66 miljoen jaar oud en zouden zijn gemaakt door Australopithecus afarensis, dezelfde soort waartoe het beroemde Lucy-fossiel behoort.
McNutt en haar collega’s hebben de afdrukken op vindplaats A nu opnieuw opgegraven. ‘De beerhypothese was op dat moment best aannemelijk, omdat de afdrukken er ongewoon uitzien’, zegt ze. Maar de grond in de afdrukken is nooit goed weggeveegd waardoor hun echt vorm niet bekend was. Haar team maakte de afdrukken grondig schoon en maakte er 3D-scans van.
De onderzoekers vergeleken het spoor van vindplaats A met afdrukken van mensen, chimpansees en Amerikaanse zwarte beren. ‘Er zijn een hoop dingen die duidelijk richting mensachtigen wijzen’, zegt McNutt. De grote tenen waren bijvoorbeeld verhoudingsgewijs veel groter dan de tweede tenen; iets wat wel bij mensachtigen maar niet bij beren voorkomt.
Catwalk
Het was ‘heel slim’ van het team om vindplaats A opnieuw op te graven en ‘het is duidelijk geen beer’, zegt Marco Cherin, paleontoloog aan de Universiteit van Perugia in Italië. ‘Ik denk dat het vrijwel zeker een mensachtige is.’
McNutt en haar collega’s betogen ook dat de afdrukken niet overeenkomen met het bekendere spoor op vindplaats G, en daarom van een andere menssoort afkomstig zijn. Zo zijn de afdrukken op vindplaats A relatief breed voor hun lengte in vergelijking met die op vindplaats G. De mensachtige leek ook als een soort koorddanser zijn voeten in een rechte lijn achter elkaar te zetten; een manier van lopen die in zijn meest overdreven vorm te zien is bij catwalkmodellen.
‘Het is geen afarensis’, zegt McNutt. ‘Het is zeker Australopithecus of iets dat er erg op lijkt.’ Meer dan dat kunnen we er niet met zekerheid over zeggen, vertelt ze. Ze voegt er echter aan toe dat er elders in Afrika duidelijk bewijs is dat er meerdere menssoorten naast elkaar hebben bestaan in dezelfde regio’s. Het zou niet verwonderlijk zijn als hetzelfde gold voor Laetoli.
Twijfels
Cherin is daar niet zo zeker van. ‘Op dit moment zou ik uitkijken met de stelling dat er twee verschillende mensachtigen door Laetoli wandelden’, zegt hij.
In 2016 ontdekte het team van Cherin twee extra wandelsporen van mensachtigen in Laetoli, op een plaats genaamd vindplaats S. Men vermoedde dat deze kwamen van Australopithecus afarensis, maar de afdrukken hadden meerdere maten. Cherin zegt dat de afdrukken van vindplaats A qua maat en vorm niet veel verschilden van die op vindplaats S. Dat wijst er mogelijk op dat ze allemaal zijn achtergelaten door leden van dezelfde soort. Hij haalt een in juli gepubliceerd onderzoek aan waaruit blijkt dat er meer dan twintig afdrukken nodig zijn om een betrouwbaar beeld te krijgen van hoe een dier loopt. Op vindplaats A zijn er slechts vijf.
