Zo’n 500 miljoen jaar geleden mondde de formatie van een supercontinent uit in het ‘Interval des Doods’.
Dat direct na de Cambrische explosie, de ‘oerknal van het meercellig leven’, de evolutie abrupt tot een halt kwam, heeft er mogelijk mee te maken dat op hetzelfde moment het supercontinent Gondwana ontstond en daardoor de ene na de andere vulkaan uitbarstte. Dat schrijft geoloog Ryan McKenzie van de universiteit van Texas in een artikel in het vakblad Geology.
McKenzie komt tot zijn conclusie na een onderzoek naar het mineraal zirkoon. Dat mineraal wordt uitsluitend gevormd door vulkanen die zich op de grens van botsende continentale platen bevinden. McKenzie maakte een overzicht van de aanwezigheid van zirkoon in verschillende gesteentelagen. Door behalve het zirkoongehalte ook de ouderdom van de gesteentelagen te bepalen, kon McKenzie een geologische tijdlijn samenstellen. Die tijdlijn toont de mate van vulkanische activiteit ten gevolge van botsingen tussen continenten door de tijd heen. Uit die tijdlijn blijkt dat zirkoon afwezig is in gesteentelagen die dateren uit de periode voorafgaand aan de Cambrische explosie. In gesteentelagen die dateren uit een evolutionair tijdperk dat volgde op de Cambrische explosie en dat bekend staat als het ‘Interval des Doods’, bleek het zirkoongehalte juist uitzonderlijk hoog te zijn.
Die hoge zirkoongehaltes leveren het eerste harde bewijs dat het samenkomen van de continenten tot een supercontinent, iets meer dan 500 miljoen jaar geleden, leidde tot een periode van hoge vulkanische activiteit. Volgens McKenzie is het geen toeval dat die periode van hoge vulkanische activiteit samenviel met het ‘Interval des Doods’, waarin het leven op aarde binnen korte tijd te maken kreeg met drie massa-extincties.
Het onderzoeksresultaat draagt mogelijk bij aan een beter begrip van de vroege evolutie van meercellig leven. In zijn artikel stelt McKenzie dat schommelingen in soortenrijkdom indirect kunnen worden verklaard met platentectoniek. Volgens die hypothese leidde de formatie van supercontinent Gondwana tot een reeks aan vulkaanuitbarstingen, waardoor het CO2-gehalte in de atmosfeer toe nam en de temperatuur op aarde steeg. Bovendien veranderde de pH van oceanen als gevolg van opname van CO2 uit de lucht. Organismen die zich niet aan die veranderingen wisten aan te passen, stierven massaal uit. Vandaar dus dat wetenschappers die periode, die zich afspeelde tussen 515 en 485 miljoen jaar geleden, ook wel aanduiden als het ‘Interval des Doods’. Later, nadat Gondwana eenmaal was ontstaan, nam de vulkanische activiteit weer af, daalde de temperatuur op aarde, en kon het leven haar opmars weer hervatten.
Het ‘Interval des Doods’ voltrok zich vlak na een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van het leven op aarde. Nadat miljarden jaren lang het leven alleen uit eencelligen had bestaan, ontstonden zo’n 540 miljoen jaar geleden plotseling allerlei meercellige levensvormen. In die zogeheten Cambrische explosie kennen alle organische ‘bouwplannen’, waaronder die van de hedendaagse insecten, gewervelden en weekdieren, hun oorsprong.
Lees ook: