Onderzoekers van Sandia National Laboratories denken dat dankzij de menselijke lichthonger de nieuwste generatie lichtbronnen geen energiebesparing zal opleveren.

Bij de komst van een nieuwe verlichtingstechniek met lagere kosten en hogere lichtopbrengst, ontstaat er een enorm groeipotentiaal. De komst van de ledlamp zal daarom ook tot meer licht leiden, in plaats van tot energiebesparing.

In de 18e, 19e en 20e eeuw nam de efficiëntie van kunstlicht snel toe. Van kaarsen, gas en lampenolie tot elektriciteit: elke lumen – de natuurkundige eenheid voor de hoeveelheid licht – kostte steeds minder energie. De keerzijde, zo beschrijven Jeffrey Tseo en zijn collega’s in Journal of Physics D: Applied Physics, is dat mensen steeds meer licht gingen gebruiken. Kunstlicht verlengde de dag en verhoogde de productiviteit binnenshuis.

Volgens de onderzoekers zet de mensheid 0,72% van het bruto nationaal product om in lichtenergie. Dat gold begin 18e eeuw, en dat geldt nog steeds anno 2010, betogen ze. In de toekomst kijken is lastig, maar toch vermoeden ze dat als de ledlamp straks wereldwijd de meest gebruikte lichtbron is, nog steeds 0,72% van het BNP opgaat aan lichtenergie.

Weerbarstig

Op zich, zo zeggen de auteurs, biedt de ledlamp kansen op een lager energieverbruik. Hij is immers van nature zuiniger dan een gloeilamp, en het stroomverbruik kan bij combinatie met sensoren goed worden geregeld. Daarnaast laten de compacte ledlampen zich eenvoudig richten op juist die plekken waar licht gewenst is.

De menselijke natuur is echter weerbarstig. De auteurs stellen vast dat de leefruimte per mens toeneemt, en dat mensen die leefruimte graag goed verlichten. Dat gold eeuwen geleden voor de paar vierkante meters per persoon in een eenvoudig huisje, en voor de tientallen vierkante meters die iemand in een modern huis tot zijn beschikking heeft. Ook in de Derde Wereld groeit de leefruimte en het verbruik van lichtenergie.

Het zijn ook niet alleen lagere kosten en efficiëntere lichtopbrengst die het gebruik van nieuwe lichtbronnen aanmoedigen. Gloeilampen hadden bijvoorbeeld als voordelen dat een druk op de knop volstond voor het aan- en uitschakelen, dat ze geen verbrandingsgassen in huis produceerden en het brandgevaar beperkten.

Honger

Bij ledlampen zien Tsao en zijn collega’s twee belangrijke voordelen die het gebruik ervan bevorderen, en daarmee mogelijke besparingen tenietdoen. Allereerst is dat het precies bepalen van het mengsel aan lichtkleuren, voor emotionele doeleinden (sfeerlicht) of zelfs voor fysiologische, zoals bijsturen van het dag-nachtritme of voorkomen van winterdepressie. Daarnaast is er de mogelijkheid van het realtime aansturen van de verlichting, die immers gebaseerd is op halfgeleidertechnologie. De combinatie met allerlei micro-opto-elektronische technologie opent de weg naar nieuwe toepassingen van ledverlichting.

Hoeveel licht heeft een mens nodig? De auteurs denken dat ondanks regelgeving, de menselijke honger naar licht nog lang niet is gestild is. De hoeveelheid licht in de persoonlijke omgeving als mensen wakker zijn, kan nog wel tien keer hoger zijn. Ook in de openbare ruimte schatten ze dat we op dit moment nog een factor tien verwijderd zijn van een verzadigingspunt. Ramen, zo zeggen ze, zijn immers niet alleen om overdag licht binnen te laten, maar ook om ’s avonds naar buiten te kunnen kijken.