Opnieuw ligt een baanbrekende studie op het gebied van stamscelonderzoek onder vuur. Een veelbelovende publicatie over stamcellen in het hart is op verzoek van de Harvard Medical School teruggetrokken.
Voor de tweede keer dit jaar ligt een opzienbarende stamcelstudie onder vuur. Een onderzoek naar stamcellen in het hart blijkt niet goed te zijn uitgevoerd. Op verzoek van de Harvard Medical School is het artikel uit 2012 teruggetrokken.
De gewraakte publicatie is afkomstig van stamcelonderzoeker Piero Anversa, hoogleraar aan de Harvard Medical School. In zijn artikel beweerde hij dat hartspierweefsel zich veel sneller kan vernieuwen dan wetenschappers tot dan toe aannamen. De resultaten lieten zien dat hartweefsel zich bijzonder snel kan regenereren en dat dat proces sneller wordt met de jaren. Het zijn opvallende resultaten, want veel wetenschappers vragen zich vandaag de dag nog steeds af of het hart überhaupt in staat is om cellen te vernieuwen.
Verontreiniging
Een eerder onderzoek dat in 2009 verscheen, liet juist zien dat het vernieuwen van hartcellen een bijzonder langzaam proces is. Een onderzoeksteam onder leiding van Jonas Frisén van het Zweedse Karolinska-instituut toonde aan dat bij 25-jarigen slechts 1 procent van de hartcellen werd vervangen in een jaar tijd. Met de jaren nam de snelheid van het proces af tot 0,45 procent vernieuwde cellen per jaar in ouderen van 75 jaar. Dat onderzoek is met succes herhaald door andere wetenschappers.
Anversa en collega’s hadden totaal andere resultaten. Met dezelfde techniek die de Zweden gebruikten in 2009 beweerden Anversa en zijn team in 2012 dat hartvernieuwing veel sneller gaat: met 7 procent vernieuwd spierweefsel per jaar in mensen tusssen de 20 en 40 jaar oud, en tot wel 19 procent vernieuwd weefsel in 80 jaar oude mensen.
Uit een herziening van de resultaten door Harvard Medical School is nu gebleken dat de data van Anversa en collega’s onbetrouwbaar was. In een artikel van de The Boston Globe meldt Frisén dat het totaal niet duidelijk wat ze precies gedaan hadden en hoe ze hun data hebben geanalyseerd. Frisén ging op onderzoek uit en kwam er door communicatie met andere auteurs van het teruggetrokken artikel achter dat ze hun monsters niet gecontroleerd hebben op contaminatie, een verontreiniging door andere stoffen dan degene die je wilt meten.
Tegenstrijdigheden
Het is niet de eerste keer dat een artikel van Anversa de aandacht trekt. In 2011 publiceerde hij controversiële resultaten over een type stamcel dat verschillende longcellen zou kunnen maken. Ook daarover waren andere wetenschappers zeer sceptisch.
In 2001 publiceerde Anversa ook al een verdacht verhaal over beenmergcellen. Volgens Anversa konden die veranderen in andere cellen, namelijk in cellen die het hart zouden kunnen repareren. Die resultaten bleken uiteindelijk niet reproduceerbaar te zijn. In 2004 kwamen andere onderzoeksteams dan ook met resultaten die stellen dat wat Anversa in 2001 vond, niet mogelijk is –en als het al mogelijk is, een zeer zeldzaam fenomeen moet zijn.
Eerder dit jaar was er veel ophef over een stamcelonderzoek dat in Nature verscheen. Toen lag het stamcelonderzoek van de Japanse onderzoeker Haruko Obokata onder vuur. Haar eigen onderzoeksinstituut, het Riken Institute for Developmental Biology, heeft Obokata aangeklaagd voor fraude en wil haar artikel terugtrekken. Obokata meldde dinsdag in een persconferentie dat ze fouten heeft gemaakt in haar onderzoek, maar dat ze nog altijd achter haar resultaten staat. Het fraudeonderzoek naar de stamcelstudie van de Haruko Obokata loopt nog steeds.
Piero Anversa is niet bereikbaar voor commentaar.
Hieronder de kunt u de persconferentie van Haruko Obokata bekijken: