In het schilderij Meisje met de parel van Johannes Vermeer draagt het meisje helemaal geen parel. Tot deze conclusie komt sterrenkundige en beeldend kunstenaar Vincent Icke in het decembernummer van New Scientist.
Het is een van de beroemdste schilderijen van kunstschilder Johannes Vermeer. Vanaf het doek kijkt een meisje de toeschouwer van onder een blauw-gele hoofddoek aan. Haar blik is even betoverend als mysterieus. Aan haar oor hangt een glinsterend sieraad. Aan dit sieraad ontleent het schilderij sinds 1995 de naam Meisje met de parel. Maar is dit glinsterende juweel wel echt een parel? Vincent Icke, hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden, denkt van niet.
Kunst en wetenschap zijn twee werelden waartussen veel mensen niet direct een verband zien. Toch kan het lonen om met een wetenschappelijk, bijvoorbeeld natuurkundig, oog naar een kunstwerk te kijken. Dit blijkt onder meer uit een nadere inspectie van de parel aan het oor van Johannes Vermeers Meisje met de parel. Op basis van een aantal observaties komt Icke tot een verrassende conclusie: het meisje dat we hier voor ons hebben, is een meisje met geen parel.
Twijfel
Een groot deel van de twijfel wordt veroorzaakt door weerkaatsingen die zichtbaar zijn in het oorjuweel. Een daadwerkelijke parel bestaat uit dunne laagjes calciet die licht van verschillende golflengten verstrooien en breken, zegt Icke. Op die manier ontstaat de bekende zachtwitte, parelachtige glans. In plaats daarvan zien we een felle weerkaatsing van licht in de linker bovenhoek van de ‘parel’ en is aan de onderkant een reflectie te zien van de witte kraag. Daarnaast geven de donkere gedeelten van het sieraad geen witte schemer, maar lijken ze de huid van het meisje en de ruimte achter haar te weerspiegelen.
Zilver
Wie goed kijkt, kan niet anders dan concluderen dat het Meisje met de parel geen parel draagt. Maar wat dan wel? Icke denkt zelf aan zilver of misschien gepolijst tin. De zeldzame creatie van een oester ziet hij er in ieder geval niet in. Deze ontdekking maak het schilderij echter niet minder mooi. De details in de schittering van de parel die geen parel is, zijn een getuigenis van het geweldige realisme waardoor Johannes Vermeer in het rijtje van grote oude Hollandse meesters staat.
Lees ook: