“Meisje, ga jij eerst maar eens wat presteren in je leven”, zei ze me. Maandag 30 maart 2015 is de Leids sterrenkundige Ingrid van Houten-Groeneveld overleden, 93 jaar oud. Zij ontdekte, met haar man Cees en collega Tom Gehrels, meer dan 5000 planetoïden.
Daar zat ze, in haar werkkamer op de Sterrewacht in Leiden. Het was in 2002. Ik was 24, net een jaartje aan het werk. Zij moet 80 zijn geweest. Ze was een generatiegenoot van mijn oma’s, maar wat een verschil. Deze vrouw werkte aan een universiteit, ze wist hoe email werkte, ze kreeg bezoek van mensen uit Amerika en ze was razendscherp.
Ik bezocht haar omdat ze de menselijk recordhouder planetoïdejagen was. Samen met haar man en een collega vond ze alleen al in de periode 1960 – 1977 meer dan 2600 planetoïden. Planetoïden zijn brokken steen, die in een baan om de zon cirkelen. Van Houten vertelde me hoe zij destijds een fantastische telescoop tot haar beschikking had, die haar een voorsprong gaf. Uit mijn artikel over dat gesprek: “Daarmee konden we planetoïden zien die niemand anders zag. Het was in die tijd nog allemaal handwerk. We maakten opnamen op grote glasplaten. De sterren worden puntjes, omdat de telescoop met de sterren meedraait. De planetoïden bewegen sneller en laten dan streepjes achter op de foto. Met de hand zochten we op de foto’s tussen al die sterren naar streepjes.”
Ze liet me foto’s zien, uit haar archief. Die stonden vol witte vlekjes, die handmatig waren genummerd. Op een foto stonden soms wel 400 nieuwe planetoïden, zo vertelde ze. Het was monnikenwerk: één foto in kaart brengen duurde bijna een week. Mijn eerbied voor deze vrouw steeg met de minuut.
Wie een planetoïde ontdekt, mag hem een naam geven. Planetoïdejagers hebben al talloze mensen vereeuwigd door een planetoïde naar ze te vernoemen. Van Houten vond het een eer om mensen te mogen kiezen, maar zag haar duizenden planetoïden ook als een last. Ze wilde mensen niet te lichtvoetig ‘aan de hemel zetten’.
Ik durfde het haar niet eens te vragen, maar ze kende de heimelijke verlangens van haar bezoekers. Ze maakte me meteen duidelijk dat ik kansloos was. Bijna verontschuldigend zei ze: “Als ik jou er een zou geven, staat er morgen een rij voor mijn deur van hier tot buiten.” Ze gaf de planetoïden aan mensen met een bewezen staat van dienst. Ze lachte en zei: “Meisje, ga jij eerst maar eens wat presteren.” Ik nam me heilig voor om dat te doen. Maar ook toen al vreesde ik, dat ik nooit aan haar prestaties zou kunnen tippen.
Meer informatie:
Zie hier het nieuwsbericht van de Sterrewacht over het overlijden van Ingrid van Houten.
Lees hier mijn artikel uit AD over planetoïdenjagen en mijn bezoek aan Van Houten.