Suiker is een uitstekend alternatief voor aardolie bij de productie van plastic. Voor flessen is bioplastic ook nog eens veel steviger dan de klassieke PET-fles.
Frisdrank is populair. Iedere Nederlander drinkt er gemiddeld ruim 35 liter per jaar van, berekende de Coca-Cola Company onlangs. Dat betekent dat we alleen in Nederland jaarlijks 603 miljoen literflessen gebruiken. Voor de productie van die PET-flessen gebruiken we aardolie. Voor de productie van één kilo PET (polyethyleentereftalaat) wordt 1,9 kilo ruwe aardolie gebruikt. Dat kan duurzamer, dacht Gert-Jan Gruter, technisch directeur van het Amsterdamse bedrijf Avantium.
Op een creatieve vrijdagmiddag haalde hij een zakje suiker uit zijn bedrijfskantine en loste dat voor het eerst van z’n leven op in alcohol. Zo ontdekte hij hoe hij furaandicarbonzuur moest maken: de belangrijkste bouwstof voor polyethylene-furanoate (PEF), oftewel biobased plastic.
Dat eurekamoment is nu negen jaar geleden en inmiddels is het proces zo ver ontwikkeld dat op grote schaal flessen van bioplastic kunnen worden gemaakt. Samen met frisdrankconcern Coca-Cola, zuivelgigant Danone en verpakkingsproducent Alpla wil Avantium de flessen tot een commercieel succes maken.
Toch was Coca-Cola in eerste instantie sceptisch toen Gruter brutaal zijn eerste duurzame fles bij het concern op tafel zette. Het bedrijf wilde de grondstof eerst zelf testen. Na die tests concludeerde het frisdrankconcern dat het nieuwe materiaal veel sterker was dan PET. ‘Dit was het moment waarop Coca-Cola dacht: wij moeten aanhaken, want dit plastic gaat de wereld veranderen’, zegt Gruter. Later sloten Danone en Alpla zich aan. Samen willen ze de markt bestormen met bioplastic flessen voor frisdrank, water, vruchtensap, voedsel en cosmetica.
‘We zijn potentieel de Arabieren van de biobased-techniek’
Maar waar haalt Avantium al die suiker vandaan? Uit Nederlandse suikerbieten. Vergeleken met de rest van de wereld zit in onze bieten de meeste suiker en zijn de transportkosten voor die suiker het laagst, om maar een paar van de voordelen te noemen. Maar ook in de landen om ons heen vinden we goede suikerboeren.
In september vorig jaar bleek uit een rapport van adviesbureau Deloitte, in opdracht van de Rabobank en de Suikerunie, dat de kosten om suiker te produceren in Noordwest-Europa wereldwijd het laagst zijn. Ook zou de suikerproductie tot 2020 kunnen groeien tot drie miljoen ton per jaar. Twee miljoen meer dan nu.
‘Dat was echt een verrassing’, zegt Ton Runneboom, voorzitter van het Biorenewables Business Platform (BBP) en initiatiefnemer van de Deloittestudie. ‘De Europese chemie had nog nooit zo grootschalig een grondstof tot haar beschikking en is nu helemaal gebaseerd op olie en gas. Dat komt allemaal van buiten. We zijn potentieel de Arabieren van de biobased technology; we hebben de grondstof en staan voor de uitdaging om die verder te verwerken in producten. Niemand had dat twee jaar geleden durven dromen.’
Toch moet Coca-Cola even geduld hebben voor het zijn zoete drankjes in PEF-flessen kan gieten. In de Europese Unie is de suikerproductie vooralsnog gequoteerd. Voor Nederlandse akkerbouwers betekent dat dat ze samen jaarlijks niet meer dan één miljoen ton suiker mogen produceren.
Suikerberg
Het suikerquotum is in 1968 ingesteld door de Europese Commissie, om Europese boeren enige inkomenszekerheid te bieden. Inmiddels krijgen de suikerbietentelers in de EU veel beter betaald dan hun collega’s in de rest van de wereld. Na bijna vijftig jaar concludeerde Europa dat dat oneerlijk was en besloot het de subsidie per 2017 af te schaffen. Over twee jaar zouden we onze suikerberg dus pas echt kunnen gaan spekken. Maar Avantium is voor de productie van zijn bioplastic flessen niet helemaal afhankelijk van de Nederlandse suikerbiet. De suiker kan ook worden gehaald uit zetmeel dat in tarwe, mais en aardappelen zit. Zelfs in groenafval, houtsnippers en oud papier zitten suikers.
‘Op lange termijn verwachten we dat we met name deze ‘tweedegeneratiegrondstoffen’ zullen gebruiken’, zegt Tom van Aken, bestuursvoorzitter van Avantium. ‘Op korte termijn is dit echter duurder, omdat uit biomassa nog niet op grote schaal suikers worden onttrokken. In eerste instantie werken we dus met de suiker uit bieten in Noordwest-Europa. Overigens is het in de Verenigde Staten goedkoper om suiker uit mais te halen en in Brazilië is suikerriet het meest voorradig. Waar je je suiker vandaan haalt, hangt af van waar je op de wereld bent, welke grondstof beschikbaar is en tegen welke kosten’, aldus Van Aken.
Fabriek
Wanneer kunnen we dan zo’n fles van bioplastic uit Amsterdam aan onze mond zetten? ‘We liggen op schema voor de start van de commerciële productie in 2018’, zegt Gruter. Hij weet nog niet waar de fabriek gaat komen, wie deze gaat bouwen en wie de suiker gaan leveren. ‘Onze eerste fabriek komt zeer waarschijnlijk in Europa, waarbij we de voorkeur hebben voor Nederland.’
Maar dat is allerminst zeker. Zeker is wel dat die PEF-fles er komt en niet alleen omdat het nieuwe materiaal zo duurzaam is, het heeft ook nog eens betere eigenschappen. Zo komt zuurstof moeilijker door de wand van de PEF-fles in en gaat koolzuurgas minder makkelijk de fles uit. Daardoor blijft de prik langer in de frisdrank en is die langer houdbaar. En dat biedt weer mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuwe verpakkingen voor producten waar nu nog glas, blik of gewoon plastic voor wordt gebruikt.
Dit artikel verscheen ook in Het Parool.
Lees ook: