Een hoge bloedwaarde van vitamine B12 vergroot de kans op een voortijdige dood, bleek vorige maand. Dat de vitamine zelf daar de directe oorzaak van is, lijkt niet het geval te zijn. Meer onderzoek is gewenst.

De gevolgen van een tekort aan vitamine B12 zijn bekend: iemand kan neurologische en psychologische klachten krijgen, zoals tintelingen, coördinatieproblemen, neerslachtigheid, concentratieproblemen, maar ook vermoeidheid en bloedarmoede. Vitamine B12 zit in dierlijke producten zoals vlees, melk en eieren. Veganisten kunnen daarom te weinig vitamine B12 binnenkrijgen. Ze gebruiken om deze reden vaak B12-supplementen. Onderzoekers van het Universitair Medisch centrum Groningen (UMCG) keken naar de gevolgen van een verhoogde B12-spiegel en concludeerden dat een hogere B12-waarde een grotere kans op sterfte voorspelt. In hun onderzoek werd echter geen oorzakelijk verband gevonden. Een verhoogde B12-spiegel hoeft dus niet de oorzaak van het voortijdige overlijden te zijn. Ook andere factoren kunnen het verband verklaren.

Genuanceerd bericht

Toch wilden de onderzoekers een waarschuwing afgeven. Het advies dat nu wordt gegeven bij het slikken van B12 (zonder aangetoond medisch tekort) is dat het geen kwaad kan als je er te veel van binnen krijgt. De onderzoekers plaatsen hier naar aanleiding van hun onderzoek kanttekeningen bij. ‘We weten van veel dingen dat te veel niet goed is, dus waarom zou dat in het geval van B12 anders zijn? Mijn boerenverstand zegt dat er een bovengrens móét zijn,’ aldus onderzoeker Stephan Bakker, hoogleraar interne geneeskunde.

Het UMCG bracht, naar eigen zeggen, een genuanceerd bericht naar buiten, waarin het waarschuwde voor de mogelijke gezondheidsrisico’s van een te hoge vitamine B12-spiegel. Het maakte meer los dan verwacht. Hoewel in het persbericht stond dat er nog geen oorzakelijk verband was gevonden, leidde het bericht tot een hoop bezorgde reacties van patiënten. ‘We hadden ons niet gerealiseerd dat er zoveel aandacht voor zou komen,’ zegt Bakker.

In de dagen nadat het persbericht naar buiten was gebracht, nuanceerde het ziekenhuis de berichten in de media door duidelijk te maken dat mensen met een aangetoond B12-tekort hun supplementen kunnen blijven gebruiken. ‘Wij hadden niet gedacht dat mensen met een aangetoond tekort of groepen die het echt nodig hebben, omdat B12 niet in hun voeding zit, zich aangesproken zouden voelen. Daarom is de rectificatie er gekomen.’

Ook de Leidse hoogleraar epidemiologie en internist Olaf Dekkers sprak een bezorgde patiënt. Volgens Dekkers moet er meer onderzoek worden gedaan, voordat je vast kunt stellen dat een verhoogde B12-spiegel ook werkelijk leidt tot een grotere kans op sterfte. ‘Normaal gesproken is dat echt een dooddoener, maar in het geval van deze studie is dat wel echt nodig.’ De onderzoekers uit Groningen benadrukken dit overigens zelf ook in hun onderzoek en het persbericht dat zij erover hadden uitgebracht.

Veel variabelen

Volgens Dekkers klopt het verband dat is gevonden tussen de verhoogde B12-waarde en de grotere kans op een voortijdige dood. De volgende stap is er een verklaring voor te vinden. Dat was de onderzoekers nog niet gelukt. Bakker: ‘Wij dachten dat nierstoornissen of hart- en vaatziekten een verhoogde kans op vroegtijdig overlijden bij een hoge B12-waarde misschien konden verklaren, maar dat bleek niet zo te zijn.’

Het onderzoek van het UMCG is gebaseerd op data van ongeveer 5500 mensen. Bij deze mensen zijn een heleboel variabelen gemeten, waaronder hun B12-spiegel, maar ook factoren als BMI, leeftijd, roken of de mate van alcoholgebruik. Om te weten wat het verband is tussen de B12-spiegel en de kans op sterfte moeten alle andere mogelijke variabelen als het ware worden weggewerkt, zodat alleen de relatie tussen B12 en de kans op sterven overblijft.

Meer rood vlees

Naast de gemeten variabelen kunnen mogelijk nog andere factoren het verband tussen de hoge B12-spiegel en de kans op sterfte verklaren. Zo eten mensen met een hoge B12-spiegel misschien wel meer rood vlees en is dat de oorzaak van het verband. Deze en andere mogelijke verklaringen konden niet worden onderzocht, simpelweg omdat de onderzoekers niet over deze data beschikten. Hoeveel vlees mensen aten, is niet gemeten en daardoor kunnen de onderzoekers daarover niets zeggen.

Het onderzoeksteam van het UMCG wilde met het persbericht een signaal afgeven aan andere onderzoekers. Ze hopen dat er zo meer onderzoek zal komen. Tegelijkertijd is het óók een signaal aan de maatschappij, al was het niet de bedoeling dat dit signaal zoveel emoties los zou maken. Spijt heeft Bakker niet van het bericht, daar is de boodschap te belangrijk voor. ‘Ik wil niet dat mensen ons over vijftien jaar verwijten dat wij nooit iets hebben gezegd, terwijl wij wel een vermoeden hadden.’

Dit artikel verscheen op 22 februari 2020 in Het Parool.