Van het verontrustend enge wezen uit Alien tot het überschattige wezentje uit E.T., buitenaardse wezens zijn niet meer weg te denken uit de sciencefictioncanon. Maar hoe groot is de kans nu eigenlijk dat we ooit oog in oog komen te staan met een strijdlustige Klingon uit Star Trek of de verdacht veel op gewone mensen lijkende buitenaardse wezens uit Invasion of the Body Snatchers? Het is tijd voor een kritische blik op het populairste jongetje uit de sciencefictionklas: het buitenaardse wezen.
Soms komen ze doelbewust naar de aarde om op ons te experimenteren of om onze natuurlijke rijkdommen te stelen. Andere keren stranden ze hier juist per ongeluk en zijn ze schattig en hulpbehoevend. Buitenaardse wezens zijn er in alle soorten en maten. Althans, als je Hollywood moet geloven. In de filmwereld lijkt het bestaan van buitenaards leven geen vraag, maar een feit.
De aliens die op het witte doek verschijnen, zijn vaak tot in het kleinste detail uitgewerkt en komen zo natuurlijk over dat hun bestaan vanzelfsprekend is. Wie vervolgens de wetenschappelijke feiten op een rijtje zet, moet concluderen dat Hollywood in één ding gelijk heeft: de kans is inderdaad groot dat ergens buitenaards leven bestaat.
Exoplaneten
Ook buiten ons zonnestelsel zijn er namelijk planeten in overvloed. De officiële exoplanetenteller van Nasa staat op 871. Daar bovenop komen ruim 18.000 objecten die vermoedelijk planeten zijn, maar waar astrofysici eerst nog beter naar willen kijken voordat ze er een label aan hangen.
Bovendien blijkt uit verschillende onderzoeken dat alleen al in onze eigen Melkweg minimaal 100 miljard planeten moeten rondzweven. De Melkweg is slechts een van tientallen tot honderden miljarden sterrenstelsels in de onmetelijke uitgestrektheid van het universum. Kortom: het heelal zit barstens vol planeten.
Natuurlijk kan niet op zomaar iedere willekeurige planeet leven ontstaan. In ons eigen zonnestelsel herbergt, voor zover bekend, alleen de aarde enig leven. De crux is dat leven zich alleen weet te handhaven in de zogeheten leefbare zone om de moederster (in ons geval de zon). Enkel binnen die zone kan een planeet vloeibaar water bevatten. Water speelt op aarde een cruciale rol als oplosmiddel voor alle chemische reacties die in onze cellen gebeuren. Daarom vermoeden astrobiologen dat ook buitenaards leven water nodig zal hebben om te leven.
Die eis beperkt het aantal planeten waarop leven kan ontstaan, maar nog altijd blijven redelijk wat kandidaten over. Zo zijn op dit moment negen planeten bekend waarop leven zou kunnen bestaan. In de waslijst van nog niet bevestigde planeten zouden dat er nog eens 250 kunnen zijn.
Grijze mannetjes
Het lijkt daarmee aannemelijk dat leven elders in het universum zal bestaan. Heeft dat leven dan ook de gedaantes die we uit de films kennen, zoals parasieten, robots of grijze mannetjes in vliegende schotels?
Daarover kunnen wetenschappers alleen nog maar speculeren. Vast staat in elk geval dat de buitenaardse wezens uit Hollywoodfilms geen wetenschappelijke hypothesen zijn. Zij zeggen meer over ons, dan over mogelijk buitenaards leven.
In films moeten buitenaardse wezens vooral interessant en herkenbaar zijn. Ze vormen een hulpmiddel om een goed verhaal te vertellen of een spiegel waarin we onszelf herkennen. Zo herkenden sommige kijkers in de wezens uit Invasion of the Body Snatchers, gefilmd ten tijde van de Koude Oorlog, vooral communisten.
Soms spelen filmmakers met hun buitenaardse wezens in op onze instincten. Een voorbeeld is het boosaardige wezen uit Alien, dat speelt met onze diepgewortelde angsten ver seksualiteit. Het wezen besmet mensen met zijn nageslacht door hun lichaam binnen te dringen,om er vervolgens in een groteske vervorming van de menselijke geboorte weer uit te komen.
Veel vaker hebben buitenaardse wezens uit sciencefictionfilms juist helemaal geen diepere betekenis. Denk maar aan de in auto’s veranderende robots uit Transformers, waar we absoluut geen wetenschappelijke of culturele diepgang achter moeten zoeken. Ze bestaan slechts om in een orgie van over elkaar glijdend plaatstaal met elkaar op de vuist te gaan.
Helemaal alleen
Ondanks dit soort betekenisloze aliens is de kans dat ook elders in het onmetelijke universum leven is ontstaan, dus wel behoorlijk groot. De tientallen tot honderden miljarden sterrenstelsels, met elk honderden miljarden planeten, maken het vrijwel uitgesloten dat wij op ons onbeduidende planeetje helemaal alleen zijn.
Dat wil alleen nog niet zeggen dat we ons al op moeten maken voor een bezoekje van grijze wezens in vliegende schotels. De buitenaardse wezens uit Hollywoodfilms hebben weinig met wetenschap te maken en veel meer met ons. Ze vormen een soort lachspiegel waarin wij enigszins vervormde versies van onszelf, onze maatschappij of onze angsten kunnen herkennen.