Luchtkwaliteit is niet zozeer slechter aan het worden, fietsen is nog steeds gezond, maar fijnstof heeft wel invloed op de gezondheid. Drie wetenschappers verrasten luisteraars op 15 maart met hun kennis over fijnstof in Muziekodroom, een klassieke popzaal in Hasselt. New Scientist Live was deze avond voor het eerst in België.
‘Is er iemand die denkt dat de luchtkwaliteit beter wordt?’ vroeg Jim Jansen, hoofdredacteur van New Scientist en presentator van de avond, aan de zaal. Niemand stak bij deze vraag zijn hand op. Vervolgens was het woord aan Frans Fierens, onderzoeker bij de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu. De luchtkwaliteit is volgens hem wel degelijk verbeterd de laatste decennia, maar nog niet voldoende en snel genoeg.
Fierens begon met een aantal onjuistheden over luchtvervuiling die in de media voorkomen. Zo komt er in media naar voren dat België het tweede vuilste land van Europa is, maar wetenschappelijke grafieken laten iets anders zien. België behoort tot de middenmoot van landen met slechte luchtkwaliteit.
De Europese normen voor fijnstof die België moet halen, zijn bijna allemaal al gehaald, vertelde Fierens. De normen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn veel strenger, omdat de WHO hierbij alleen rekening houdt met gezondheid en niet met de economische haalbaarheid van de normen. In tegenstelling tot de EU grenswaarden worden de WHO advieswaarden voor fijnstof nog bijna overal overschreden. Ook de concentratie stikstofdioxide is erg hoog op plaatsen met veel verkeer en dat komt vooral door de gevolgen van het dieselgateschandaal.
Blootstelling
Hoe zit het dan met onze blootstelling aan luchtvervuiling? Dit besprak de tweede spreker, Luc Int Panis, gastdocent aan de Universiteit Hasselt en onderzoeker aan het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek. Hij liet zien dat de modellen die de blootstelling aan fijnstof meten niet accuraat zijn. Deze meten namelijk de situatie waarbij mensen de hele dag buiten voor hun huis zitten. Dit gebeurt echter niet. Mensen verplaatsen zich continu op een dag. Modellen moeten dus mensen tijdens hun activiteiten door de dag heen meten.
Volgens Panis spenderen we onze tijd maar voor 6 procent in het verkeer. Daarbij blijkt dat fietsers veel minder met fijnstof in aanraking komen dan automobilisten. Fietspaden bij snelwegen liggen namelijk vaak ook veel verder van de autowegen af. Fietsen in een drukke verkeersstad is wel nadeliger voor de gezondheid en het cognitieve vermogen dan in een rustige stad. ‘Toch wegen deze nadelige effecten niet op tegen de positieve effecten van fietsen’, zei Panis. Daarnaast gaf hij de automobilisten van de zaal een advies: ‘Het is wel verstandig om uw ventilatie van de auto af te sluiten als u door een tunnel rijdt.’
Levensduur
Fietsen blijkt dus nog steeds gezond, ondanks de fijnstof. Alleen is er nog de vraag of fijnstof onze levensduur verkort. Tim Nawrot, milieu-epidemioloog van de Universiteit Hasselt, besprak deze vraag. Hij vertelde dat er in het verleden al bewijsstukken waren van de invloed van luchtverontreiniging op gezondheidsproblemen en dat we nu steeds meer te weten komen over de moleculaire mechanismen waar fijnstof invloed op heeft.
Hij legde uit dat stofdeeltjes in de longen komen en via de longen de bloedbaan ingaan. In de longen kunnen ontstekingsreacties ontstaan en deze komen ook in de rest van het lichaam terecht, bijvoorbeeld in de hersenen. De stofdeeltjes beïnvloeden dus niet alleen de longen.
Onderzoek keek steeds naar gezonde mensen, maar het blijkt dat fijnstof vooral bij ouderen, zwakkeren en tijdens de zwangerschap een gevaar kan zijn. Bloedvaten kunnen dichtslibben en telomeren – de uiteinden van elk chromosoom die de genen beschermen – kunnen korter worden.
Dieselverbod
Presentator Jansen wilde na de lezingen van de wetenschappers nog wel weten wat we nu met deze wetenschap kunnen en hoe we het probleem van fijnstof het beste kunnen aanpakken. De wetenschappers gaven aan dat het voor politici lastig is om echte maatregelen te nemen. Tim Nawrot: ‘Mensen zullen het niet waarderen als ze zelf steeds minder mogen, maar er bijvoorbeeld wel uitbreidingen van havens zullen plaatsvinden en er steeds meer wagens op de snelwegen worden toegestaan.’ Jansen probeerde toch een eensgezinde maatregel te vinden: ‘Maar eigenlijk willen jullie wel dat dieselauto’s worden verboden in België.’ Frans Fierens en Tim Nawrot gaven dit snel toe. Ze voegden hier aan toe dat ze het verbod willen zolang de uitstoot van dieselwagens in realistische rijomstandigheden veel hoger is dan toegelaten. Alleen Luc Int Panis draaide er nog een beetje omheen, maar uiteindelijk stemde ook hij in.
New Scientist | Live: Fijnstof kwam tot stand in samenwerking met de Universiteit Hasselt.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: