Epidemioloog Maria Van Kerkhove verwacht dat we rond kerst weten hoe effectief onze vaccins zijn tegen de nieuwe omikron-variant van het coronavirus. Van Kerkhove is een van de grote namen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ze staat aan het hoofd van de afdeling die coronavirussen onderzoekt.
Sinds de omikronvariant in Zuid-Afrika opdook, heeft die zich razendsnel over de wereld verspreid. Veel landen hebben nieuwe maatregelen ingevoerd om de verspreiding van de variant in te dammen. Omdat omikron nog zo nieuw is, weten we er nog niet veel over. De Amerikaanse epidemioloog Maria Van Kerkhove sprak met de Britse redactie van New Scientist over wat wél bekend is, wat omikron betekent voor de feestdagen en hoe 2022 zou kunnen uitpakken.
Kunt u ons vertellen hoe besmettelijk omikron is?
‘We verwachten dat we binnenkort weten hoe overdraagbaar de variant is – niet binnen enkele weken, maar eerder binnen een termijn van enkele dagen. We hebben nog geen antwoord op de vraag of omikron het zal winnen van delta. We zien de variant toenemen in veel landen waar delta is afgenomen, maar we moeten nog zien hoe hij het doet in gebieden waar óók de deltavariant circuleert.’
Wat weten we over de ernst van het ziekteverloop dat door omikron wordt veroorzaakt?
‘We krijgen een steeds duidelijker beeld. Veel patiënten hebben een mild ziekteverloop. Als je het vergelijkt met andere golven, lijkt omikron dus een mildere variant te zijn. Maar dit betekent niet dat het ziekteverloop alleen maar mild kan zijn – ook bij deze variant zien we het volledige spectrum van de ernst van de ziekte, en er zullen mensen aan overlijden. Beweren dat omikron ‘slechts mild’ is, is erg gevaarlijk. Als hij besmettelijker is dan delta, zullen er meer besmettingen, meer ziekenhuisopnamen en dus ook meer sterfgevallen zijn.’
Lees al onze artikelen over het coronavirus en covid in ons dossier.
Hoe effectief zijn onze vaccins tegen omikron?
‘Er zijn veel onderzoeken gedaan naar de mutaties die in omikron voorkomen en ook al in eerdere varianten zijn gezien. Sommige daarvan laten een verminderde werkzaamheid van de vaccins zien in termen van het voorkomen van een ernstig ziekteverloop en overlijden. Maar dat betekent niet dat vaccins niet werken. Onze huidige vaccins zijn nog steeds een ongelooflijk krachtig middel om te voorkomen dat je ernstig ziek wordt of sterft.
We zullen voor kerst meer te weten komen over de effecten van de variant voor de vaccins. Wat we in het bijzonder nodig hebben, zijn gegevens uit Zuid-Afrika over de ernst van de ziekte in combinatie met de vaccinatiestatus. Zo kunnen we beter begrijpen wat er gebeurt als je door omikron wordt besmet terwijl je gevaccineerd bent.’
Wat is uw voorspelling dat er gaat gebeuren in 2022? Of laat omikron zien dat de pandemie volledig onvoorspelbaar is?
‘Omikron was absoluut voorspelbaar. Niet de specifieke mutaties, maar wel het idee dat er een variant zou opduiken die mogelijk makkelijker overdraagbaar is; een variant die eigenschappen heeft om aan immuniteit te ontsnappen. In 2022 verwacht ik een aanzienlijke vermindering van het aantal ziekenhuisopnames en sterfgevallen bij mensen die gevaccineerd zijn. Tegelijkertijd zal het virus evolueren, omdat we er niet genoeg aan doen om de overdracht ervan te voorkomen. Ik bedoel niet lockdowns, maar afstand houden, mondkapjes dragen, thuiswerken en betere ventilatie – alles waarvan wat we weten dat het kan helpen. Wat de verschillende landen de komende tien weken doen, bepaalt volledig wat er met omikron gebeurt. 2022 zal zich ontwikkelen zoals wij toestaan dat het ontwikkelt.’
Welk advies geeft u iemand die met de feestdagen met familie wil afspreken? Organiseert u zelf een kerstdiner?
‘We vragen mensen heel voorzichtig te zijn. Wat ze moeten doen hangt af van waar de familie bijeenkomt, of ze gevaccineerd zijn, of ze tests gebruiken, of ze contacten tot een minimum beperken en of ze dingen buitenshuis doen. Je moet ervoor zorgen dat er een goede ventilatie is waar je samenkomt.
Persoonlijk zou ik dolgraag de feestdagen met mijn gezin doorbrengen. Wij voeren momenteel dezelfde moeilijke discussies als andere gezinnen. Mensen moeten zeggen: ‘Oké, als we [elkaar ontmoeten], laten we dan uitzoeken hoe we dit zo veilig mogelijk kunnen doen.’ We hebben keuzes, en onze keuzes hebben gevolgen: geef het virus niet de kans om verder de kop op te steken.’
