Vanuit de baai van San Francisco, langs gevangeniseiland Alcatraz, zette afgelopen zaterdag een gigantische drijvende buis koers naar volle zee. Het gevaarte is bestemd om een begin te maken aan het opruimen van de enorme afvalhopen die rondcirkelen in de Grote Oceaan. Maar is dit wel de juiste manier om dat aan te pakken?
Het idee achter het project The Ocean Cleanup is om op een ‘passieve’ manier plastic te verzamelen. De dobberende afvaldeeltjes worden door de golven tegen de buis aangeslagen en zo verzameld. Drijvende dieren, zoals kwallen, worden er als het goed is onderdoor gespoeld. Vervolgens stuurt het team van The Ocean Cleanup schepen om het verzamelde afval op te halen en aan land te brengen.
Bron: The Ocean Cleanup
Projectleider is de 24-jarige Nederlander Boyan Slat. Samen met zijn team heeft hij het concept jarenlang getest en bijgeschaafd, inclusief een proef met een prototype in de Noordzee in 2016. Dit heeft ze geholpen om enkele belangrijke vragen te beantwoorden. Zo vroegen sommigen zich af of de buis wel genoeg plastic zou opruimen om het project de moeite waard te maken, omdat de meeste stukjes plastic in de oceaan microscopisch klein zijn en er onderdoor zouden worden gespoeld. Een reeks metingen van schepen en vliegtuigen liet echter zien dat ongeveer driekwart van het plastic in het onderzochte gebied groter was dan vijf centimeter, dus groot genoeg om te verzamelen.
Afvalverslindende Pac-Man
De buis neemt een gebogen vorm aan in het water zodat het plastic zich in het centrum verzamelt. Het geheel heeft iets weg van een gigantische gebogen zwembadnoedel die fungeert als een afvalverslindende Pac-Man. Het is het eerste van een zestigtal geplande gelijksoortige systemen. Als ze in 2020 allemaal met succes zijn ingezet, zoals gepland, zouden ze in vijf jaar 14.000 ton plastic aan de zee moeten onttrekken, ongeveer de helft van het door stromingen samengebrachte plastic in het gebied. Het team verwacht dat dit enkele tientallen miljoenen euro’s per jaar zal kosten. Dat klinkt als een hele hoop geld, maar het VN-Milieuprogramma schat de totale kosten van het effect van plastic afval op het zeemilieu op 11 miljard euro per jaar.
Er zijn echter ook vraagtekens te zetten bij het project. Zo wil het team het plastic bijvoorbeeld per schip ophalen en het in het ideale geval verkopen zodat het kan worden gerecycled. Maar plastic recyclen is niet gemakkelijk en het is maar de vraag of er een markt is voor zo’n grote hoeveelheid. Grote hoeveelheden zouden alsnog op stortplaatsen kunnen eindigen.
Bron: The Ocean Cleanup
Onafhankelijke mariene ecoloog Andrew Thaler zegt dat de buizen, net zoals elke drijvende constructie, vissen en roofdieren zullen aantrekken. De concentratie van het plastic in het gebied is nu niet zo extreem hoog, maar door het plastic te concentreren en tegelijk vissen aan te trekken, zouden de buizen dieren kunnen blootstellen aan sterkere concentraties gifstoffen uit het plastic.
Genezen of voorkomen?
Er zijn ook stemmen opgegaan dat het verkeerd zou zijn om te focussen op schoonmaken in tegenstelling tot preventie. Het team van The Ocean Cleanup wijst erop dat er ook genoeg ideeën bestaan om afval uit rivieren te filteren voordat het in de oceanen verdwijnt. Deze ideeën variëren van een ‘binnenvaartschip annex stofzuiger’ onder de naam M.V. Recyclone, voorgesteld door de Britse uitvinder James Dyson, tot een plastic verzamelend waterrad in de haven van Baltimore, ook wel Mr. Trash Wheel genoemd. Dit rad heeft al 900 ton afval verzameld sinds 2014.
Meer weten over het droomplan van Boyan Slat? Een uitgebreid stuk uit ons archief is te lezen via Blendle (€0,89).
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: