De ‘stadstaat’ Shangai? Ooit van gehoord? Nee nooit? Die staat anders wel bovenaan de lijstjes van het wereldwijde PISA onderzoek naar de kwaliteit van het middelbaar onderwijs. En op plaats drie of vier: Hongkong. Da’s toch ook een stuk van China? Volgens mij mogen die Chinese ‘stadstaten’ nog geen schoolboekje kopen zonder toestemming vanuit Peking. Een beetje flauwekul dus, die PISA-meting. Maar hier in Nederland sloeg de paniek toe.
We verliezen ‘de slag met het buitenland’, constateert minster van onderwijs Marja van Bijsterveld. We zijn dus blijkbaar in oorlog. Met het buitenland. Toen Balkenende klaagde over een gebrek aan ‘VOC-mentaliteit’ kreeg hij de lachers op zijn hand, maar het kabinet-Rutte neemt die klacht bloedserieus. En ook de VOC-methoden zijn terug. Die VOC groeide door middel van dreigen, moord en bedrog. Van Bijsterveld heeft voor dat laatste gekozen.
Raakt ons onderwijs achterop? Sinds een jaar of tien dalen we langzaam in de (driejaarlijkse) PISA-onderzoeken. Qua lezen blijven we redelijk hangen op tien, maar op de terreinen wiskunde en natuurwetenschappen zijn we onder een magische grens gezonken. We zijn uit de ‘top tien’. Is dat erg? Nee. De VS, zo vaak toch een lichtend voorbeeld, is nergens te bekennen. PISA laat zien dat het onderwijs in Azië met sprongen vooruit gaat. Het is goed nieuws. De afgelopen jaren zijn landen als Zuid-Korea, Singapore en China naar boven gekomen – en dan moeten de oude koplopers wat opschuiven. Maar het kabinet ziet nu eenmaal overal verval, luiheid en lamlendigheid. Na de uitkeringstrekkers, kunstenaars en langstudeerders nu de middelbare scholen aan de beurt. Er moet meer nadruk komen op taal, wiskunde en natuurwetenschap, zegt Bijsterveld.
Hé, dat is ook merkwaardig. Dat zijn nou net de drie terreinen waarop PISA de prestaties meet. Die keuze ligt voor de hand. Andere vakken doorlichten geeft alleen maar gedonder. Als de OESO (die PISA organiseert) de Japanse of Chinese aardrijkskunde- en geschiedenisboekjes zouden doorlichten op nationalistische onzin, heeft ze binnen de kortste keren een majeure diplomatieke rel ontketend. Daar zegt PISA dus niks over. Dan liever lekker veilig het taalniveau meten, of kijken of ze daar Pythagoras kennen. Dat is ‘dus’ belangrijk. Niet echt, natuurlijk. Als het om de S en de O van de OESO gaat, heb je veel meer aan een opleiding die over de grenzen heen kijkt, die internationaal begrip kweekt. Maar de OESO kan niet anders. Wat je niet kunt meten, is gewoon onbelangrijk. En Bijsterveld zet nu volstrekt schaamteloos dezelfde oogkleppen op. Zij wil scoren op die punten waar de PISA toetst. Leren voor de toets, heet dat. Niet meer doen dan strikt noodzakelijk is. Typisch een uitwas van de zesjescultuur waar we nou juist van af wilden.
Terwijl er een uitstekend alternatief is. Doe zoals de Chinezen. Zet in het land ‘onderwijsdistricten’ op, en zeg de OESO dat die bij de volgende PISA apart moeten worden genomen. Mits slim afgebakend, kan ‘stadstaat’ Amsterdam-Zuid de ‘stadstaat’ Shanghai vast wel van de top verdringen. ‘Vroeger waren we top, daar moeten we naar terug,’ aldus Bijsterveld. We willen weer de baas van de wereld zijn. Net als vroeger. Desnoods met bedrog.
