En daar ging het weer mis, bij het arme NOS Journaal.

Ruim een halfjaar nadat ik schreef dat je bij het NOS Journaal met een geleerd klinkend kletsverhaal zó de uitzending haalt, omdat er bij de NOS toch niemand iets van wetenschap snapt, kon het bedrijf Brainport Biotech Solutions ongehinderd het nieuws halen.

Niet lachen: dit bedrijf maakt ‘beschermende nanofolie’ met ‘absorberende mineralen’ die ‘kwalijke straling’ van gsm’s opvangen. Lees hier of hier waarom dat onzin is (het item ziet u hier).

De NOS rectificeerde. De maker van het item verontschuldigde zich. En op Twitter was hoofdredacteur Marcel Gelauff zo sportief om toe te geven dat ‘een collega zijn journalistieke huiswerk slecht heeft gedaan.’ Een incident dus. ‘Dit had niets met wetenschapsnieuws te maken’, bezwoer Gelauff.

O nee? Na alle eerdere kritiek op de belabberde wetenschapsberichtgeving van het journaal (pats! boem! au!), ging de NOS te biecht bij onder meer de Nederlandse Vereniging van Wetenschapsjournalisten, en zelfs bij KNAW-president Hans Clevers.

Het heeft alleen niet erg geholpen. Ziehier wat er gebeurt als een redactie het structureel nalaat om achterliggende publicaties te lezen, cijfers niet narekent, en denkt dat je voor wetenschapsjournalistiek best zonder wetenschapsredactie kan.

Voorval één. Afgelopen juli zond de NOS in haar vlaggenschip, het acht-uurjournaal, het volgende uit:

Huh? De drie kilometer dikke ijskap op Groenland, opeens ‘zowat verdwenen’?

Natuurlijk niet. Op de journaalredactie was niemand op het idee gekomen om de legenda bij het kaartje te lezen. Het rood verwijst niet naar ijsvrije gedeeltes, maar naar gebieden waar de temperatuur een paar dagen boven nul kwam.

Voorval twee. In augustus meldde het journaal dat de oceanen sneller verzuren dan ooit. Utrechtse onderzoekers hadden dat ‘voor het eerst’ aangetoond.

Helaas had bij de NOS niemand de achterliggende publicatie in het vakblad Nature gelezen. Het onderzoek ging namelijk helemaal niet over het heden – maar over de prehistorie.

De onderzoeker van dienst liet mij achteraf weten ‘erg ongelukkig’ te zijn met de berichtgeving en zich ‘helemaal niet te herkennen’ in het bericht.

Voorval drie. Eind mei pakte het journaal uit met een item over het succes van het rookverbod op de werkplek.

Had de redactie de publicatie erbij gepakt, en – het ondenkbare! – de cijfers bekeken, dan was het misschien iemand opgevallen dat het aantal hartstilstanden ná het rookverbod hoger was dan ervoor. In het vakblad Heart slikte de hoogleraar in kwestie achteraf een deel van zijn uitspraken in.

Maar dat was onder druk van wetenschapsjournalisten en critici uit de wetenschap – niet het journaal.

Voorval vier. Let u op het gebruik van de woorden ‘baanbrekend’, ‘toonaangevend’ en ‘doorbraak’: er moet hier heel hard worden geroepen dat iets reuze belangrijk is.

Boeiend item, maar ik heb toch maar gewed met de betrokken redacteur dat niemand zich deze chip over vijf jaar nog zal herinneren.

Wie enig inzicht heeft in medische technologie, weet immers dat eerste, experimentele trials weinig zeggen en slechts zelden uitdraaien op een werkzame therapie. En deze techniek heeft alles tegen: duur, invasief, pril, patentgevoelig, lage successcore.

En ach, vijf is een mooi rond getal, dus laat ik ook voorval vijf noemen. Een klassieker alweer, maar als ik ergens les geef, gebruik ik hem nog steeds als schoolvoorbeeld van waar gemis aan wetenschappelijk inzicht toe kan leiden.

Ik heb het over die keer dat de NOS zich voor het karretje liet spannen van alweer een bedrijfsstunt, en kritiekloos meldde dat Natuurcafé La Porte een draaideur had waarmee je koffie kunt zetten:

Ik heb het eens nagerekend: je zult ongeveer vijftien uur onafgebroken door de draaideur rondjes moeten lopen voordat je eindelijk genoeg stroom hebt voor één kopje koffie.

U hoort mij heus niet over die keer dat de NOS meldde dat men in deeltjesversnellers ‘het ontstaan van leven’ onderzoekt. Hoe men opschreef dat mensen bestaan uit ‘dna-cellen’. Of hoe men deze week nog beweerde dat er in Brugge feestgangers zijn verdoofd met ‘het middel benzodiazepine’ (geen middel, maar een klasse stoffen).

Onlangs maakte de VPRO bekend zijn wetenschapsredactie, een van de beste van het land, eind dit jaar af te willen stoten.

Misschien kan de NOS die redactie in zijn geheel op Marktplaats kopen? Een tweedehandsje, werkt nog prima, af te halen bij het VPRO-gebouw?

(Met dank aan Paul van Dongen)